ساختار معنایی ایمان در قرآن مقاله

چکیده:

ایمان یکی از مفاهیم مهم الهیات است که ساختار معنایی آن نقش ویژه‌ای در مباحث کلامی و فلسفة دین دارد. این مقاله با اشاره به ضرورت بحث و پیشینة علمی آن و با استفاده از روش «معناشناسی»، ساختار معنایی ایمان بر اساس گزاره‌های حاصل از آیات قرآن، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در معناشناسی از اصول کلی روش‌شناسی «ایزوتسو» استفاده شده است. جمع‌بندی آیات قرآن، ویژگی‌های معنایی ایمان را در موارد زیر خلاصه می‌کند: ایمان مبتنی بر معرفت است، ایمان امری اکتسابی و اختیاری است، ایمان دارای مؤلفة عاطفی است، ایمان مقتضی عمل است، ایمان فراتر از اسلام است، ایمان قابل زیادت و نقصان است،‌ متعلقات ایمان عبارتنداز: غیب، خداوند، جهان آخرت، وحی، کتب الهی و آنچه در آنهاست، پیامبران، فرشتگان و آیات الهی. با توجه به ویژگی‌های هفتگانه فوق، ایمان به معنای «تصدیقی است که همراه با آرامش و امنیت خاطر باشد».

خلاصه ماشینی:

"در اینجا با پذیرش اصول کلی روش‌شناسی ایزوتسو (البته از جهات مبانی، آرای وی با انتقاد‌های جدی مواجه است که در جای خود قابل مراجعه است)[1] گزاره‌های حاصل از آیات را جمع‌آوری می‌کنیم و سپس الگوی منسجمی از این گزاره‌ها استخراج و ارائه می‌نماییم: 1ـ ایمان مبتنی بر معرفت است مراد از معرفت در اینجا، حوزه‌شناختی انسان به‌معنای وسیع کلمه است که «دانش، معلومات، توانایی‌ها و مهارت‌های ذهنی را شامل می‌شود و در مقابل حوزه عاطفی و حوزه رفتاری (روانی ـ حرکتی) قرار می‌گیرد. (نفس قوه‌ای عامل دارد که بدن را به حرکت در‌می‌آورد ـ افعال بدنی ـ و این به قلب نسبت داده نشده است) (مصباح یزدی، 1367: 401) و به عبارت دیگر نفس انسان است از آن نظر که دارای ادراکات و احساسات و عواطف است؛ این دسته آیات صرفا ایمان را به عنوان یک عمل جوانحی قلبی معرفی می‌کند و از جهت عاطفی‌بودن یا شناختی بودن اجمال دارد. این دسته آیات نیز نشانه آن است که برای تحقق ایمان علاوه بر معرفت و شناخت حقیقت باید گرایش قلبی و عاطفی به سمت آن بوجود آید و این امور منوط به آن است که موانع روانی تسلیم نشدن در مقابل حقیقت زایل گردند: «سأصرف عن ایاتی الذین یتکبرون فی الارض بغیر الحق و ان یروا کل آیة لایؤمنوا بها... آزمایش‌ها و امتحان‌های الهی نیز در همین گستره ابعاد عملی ایمان قرار می‌گیرد که متذکر می‌شویم: الف) عمل خارج از مفهوم ایمان است: در اینجا فقط اشاره به برخی آیات قرآن در این زمینه کافی به نظر می‌رسد: «لقد اخذالله میثاق بنی اسرائیل لئن اقمتم الصلوة و اتیتم الزکوة و امنتم برسلی."

کلیدواژه ها:

قرآن ، ایمان ، معناشناسی ، ‌ ساختار معنایی

کلید واژه های ماشینی:

ایمان ، قرآن ، اسلام ، معرفت ، قلب ، کفر ، آیات قرآن ، غیب ، عاطفی ، تسلیم