چکیده:
اصلاح نظام مالیاتی به عنوان بخشی از اصلاح نظام مالی کشورها، هسته مرکزی سیاست های اقتصادی و جریان تعدیل اقتصادی را تشکیل می دهد. در این راستا، وسیع تر کردن پایه سیستم مالیاتی و منطقی کردن نرخهای مالیاتی از اولویتهای اصلی خواهد بود. لذا محاسبه نرخهای بهینه مالیات بر کالاها و خدمات و محاسبه هزینه نهایی رفاه اجتماعی ناشی از مالیاتهای غیرمستقیم در ایران از اهداف اصلی این مقاله میباشد. به منظور محاسبه هزینه نهایی رفاه اجتماعی، به کششهای قیمتی خودی و متقاطع کالاهای مورد نظر و همچنین نرخهای بهینه مالیات بر کالاها و خدمات نیاز میباشد. این کششها از برآورد توابع تقاضای 10 گروه کالا و خدمات مشمول مالیات با استفاده از سیستم مخارج خطی و به روش رگرسیونهای به ظاهر نامرتبط و دادههای ده دهک هزینهای خانوارهای شهری ایران در طی سال های 89-1375 به دست آمده اند. نرخهای بهینه مالیات نیز با استفاده از مدل رمزی در دنیای چند نفره و تابع رفاه اجتماعی ساموئلسون- برگسون محاسبه شدهاند. در این مدل با استفاده از روش لاگرانژ ، تابع رفاه اجتماعی با توجه به یک مقدار درآمد مالیاتی مشخص برای دولت، حداکثر میشود. نتایج نشان میدهد که در نرخ گریز از نابرابری اجتماعی صفر که فقط هدف کارآیی مالیاتهای غیرمستقیم موردنظر است، نرخهای بهینه مالیات تقریبا به یکدیگر نزدیکاند و با افزایش این نرخ که جنبه عدالت اجتماعی، بیشتر از جنبه کارآیی مورد توجه قرار میگیرد، نرخهای بهینه مالیات از یکدیگر فاصله میگیرند و حتی بعضی از گروه کالاها مستحق دریافت یارانه میشوند. همچنین هر چه نرخ گریز از نابرابری اجتماعی افزایش مییابد، هزینه نهایی رفاه اجتماعی ناشی از تغییر نرخهای مالیات بر کالاها و خدمات کاهش مییابد و در بالاترین مقدار نرخ گریز از نابرابری اجتماعی، کاهش رفاه بسیار کم میشود. لذا در مورد گروههای کالایی که یارانه به آنها تعلق میگیرد، کاهش یارانه و درمورد سایر گروه ها، افزایش مالیات سبب کاهش رفاه اجتماعی میشود.
Tax reform as a part of financial system’s reforms constitutes the core of fiscal policies and economic adjustment process. The widening tax base and rationalizing tax rates are main priorities in this regard. This paper aims to calculate optimal commodity tax rates and marginal cost of social welfare resulting from indirect taxes in Iran. The calculation of marginal cost of social welfare requires determining the own and cross price elasticities of demand and optimal tax rates for goods and services. These parameters are obtained by estimating demand function of ten good and service groups in a linear expenditure system. This system is estimated through seemingly unrelated regression method using data of ten expenditure deciles of urban households in Iran during 1996-2010. The optimal tax rates are calculated using Ramsey method in a multi-person world and Bergson-Samuelson's social welfare function. In this model، a social welfare function is maximized with respect to given tax revenue of government using Lagrange method. Results show that when social inequality aversion parameter is zero، optimal tax rates almost are equal. By increasing this parameter، which fairness rather than efficiency is considered، these rates are diverged، in a way that some commodity groups are entitled to get subsidy. In addition، as social inequality evasion parameter increases، the marginal cost of social welfare resulting from change in commodity tax rates decreases، and welfare loss gets very small in the highest social inequality evasion rate. So، decreasing subsidy among all good and service groups receiving subsidy، and increasing tax on other groups lead to decrease in social welfare.
خلاصه ماشینی:
"حال اگر هدف دولت جمع آوری یک واحد اضافی درآمد مالیاتی باشد و بدین منظور نرخ مالیات کالاها و خدمات را افزایش دهد، رفاه اجتماعی کاهش مییابد و این کاهش رفاه، همان هزینه ای است که به جامعه تحمیل میشود.
نرخ بهینه مالیات بر کالاو خدمات در سطوح مختلف نرخ گریز از نابرابری اجتماعی و درآمد مالیاتی سال ١٣٩٢(ارقام به درصد) ε ൌ ͷ ε ൌ ʹ ε ൌ ͳǤͷ ε ൌ ͳ ε ൌ ͲǤͷ ε ൌ ͲǤͷ ε ൌ ͲǤͳ ε ൌ Ͳ -9,38 -7,06 -4,59 -2,78 -2,07 -1,94 2,98 3,24 خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات -4,07 -3,94 -2,58 -1,05 1,49 2,75 3,62 3,8 پوشاک و کفش 2,84 3,02 3,08 3,45 5,03 4,87 4,32 4,25 مسکن ، سوخت و روشنایی 17,02 15,07 10,01 9,45 8,21 7,42 5,65 4,52 اثاث، لوازم مورد استفاده در منزل -3,06 -2,91 -2,35 4,08 7,24 9,37 6,82 4,04 بهداشت و درمان 28,08 23,03 18,63 15,71 10,23 8,92 7,34 5,08 حمل و نقل 24,62 19,25 17,83 11,34 9,25 7,84 6,03 5,02 ارتباطات 18,92 13,46 10,24 8,56 7,22 6,04 5,72 4,57 تفریح و امورفرهنگی 10,04 10,72 13,85 11,42 8,49 6,25 6,07 4,86 تحصیل 18,7 16,9 14,08 12,47 11,04 8,09 6,25 4,32 کالاها و خدمات متفرقه مأخذ: یافته های تحقیق همان طور که از جدول (٤) برداشت میشود: در ٠ ɂ ൌ که جنبه کارآیی مالیاتهای غیرمستقیم بیشتر از جنبه عدالت اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است ، نرخهای بهینه مالیات بر کالا و خدمات برای گروههای ١٠ گانه تقریبا به یکدیگر نزدیک اند؛ اما با افزایش نرخ گریز از نابرابری اجتماعی، نرخهای مالیات از یکدیگر فاصله میگیرند."