چکیده:
ابان بن تغلب از اصحاب جلی القدر امام باقر و امام صادق است که منابع فریقین او را به نیکویی ستوده اند. برآیند داده های تاریخی نشان میدهد که وی بیش از همه به فقه اهتمام داشته است . با این همه ، نوشتار حاضر تلاش نموده با رویکرد تحلیلی، نشان دهد که وی علاوه بر تفقه ، در دانش کلام نیز تخصص داشته و به خوبی آن را به کار میبسته است ؛ این مهم با بررسی اتکای او به منبع وحیانی در تبیین دقیق مبانی فکری شیعه و دفاع از آموزه های آن ، توانمندی در پاسـخگویی به پرسش های شیعه و غیر آن ، مواجهه صحیح با شبهات ، حجم زیادی از روایـت هـای اعتقـادی صورت میگیرد تا در انجام ، دغدغه های کلامی او را به نظاره بگذارد.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین همواره در خصوص توحید، امامت ، تعداد امامان (ابن بابویه ، ١٣٩٥ق ، ١: ٥٦)، مهدویت (ابن ابی زینب ، ١٣٩٧ق : ١٦٠)، رجعت (شیخ حر عاملی، ١٣٦٢: ١٢٦) و دیگر مسائل اعتقادی (مجلسی،١٤٠٣ق ، ٤: ١٦٣) از امام پرسش می کرده که موارد ذیل از این نمونه است ؛ / در محاسن برقی آمده است که امام صادق به ابان فرمود: «هرگاه به کوفـه رسـیدی ایـن حدیث را برای مردم بگو که : هر کس از روی اخلاص لا اله الا الله بگویـد بهشـت بـر او واجـب میشود»، ابان میگوید به امام عرض کردم : از هر فرقه ای نزد من میآیند، آیا برای همه همین طور بگویم ؟ امام فرمود: آری ای ابان ، وقتی قیامت فرا رسد خداوند همه انسان ها را جمع کرده و کلمه لااله الا الله را از آنها م گیرد مگر کسی که بر این امر (شیعه ) باشد»(برقی، ١٣٧١ق ، ١: ٣٣).
با دقت در این روایت و مفهوم عهد که در قرآن نیـز در خصـوص امامـت حضـرت / ابراهیم به کار رفته است ١ شاید بتوانیم ادعا کنیم که این تعبیر در مقابل تمام کسـانی اسـت کـه / امامت را به نصب و تعیین الهی از مسیر پیامبر گرامی اسلام ندانستند و از این رو ابان در این / راستا پرتلاش بوده است ؛ به طوری که تلاش وی در مورد خلافت امیرالمومنین برتری او به علم و اعلمیت دیگر امامان در روایتی دیگر از او انعکاس یافته ،٢ که نشان از دغدغه های کلامی وی دارد."