چکیده:
سال ۱۳۸۷ خورشیدی مقارن با یکصدمین سال کشف نفت در مسجدسلیمان بود. کشفی که نهتنها سیر تحولات تاریخی گسترة خاورمیانه را در این یکصد سال دستخوش تحول و فراز و نشیبهای بسیار کرده، بلکه کشور ما را از دیدگاه وجود مخازن هیدروکربوری در زمرة کشورهای بسیار غنی جهان قرار داده است. اما، آگاهی دانشآموختگان زمینشناسی از ذخایر هیدروکربوری کشور، اراده و دانش فنی زمینشناسان پیشگام و جویندگان طلای سیاه ایران، بسیار پراکنده و ناچیز است. نبود گزارشهای دقیق داخلی در مورد مخازن هیدروکربوری کشور، موجب شده تا بهنحو شایسته به نقش مهم مطالعات زمینشناسی در زمینه صنعت نفت پرداخته نشود. اگرچه دانستن جزئیات فنی مخازن ضروری نیست، ولی آگاهی عمومی در مورد زمینشناسی مخازن هیدروکربوری کشورمان نیازمند مطالعة انبوهی از مقالات و اسناد داخلی و خارجی قدیمی و جدید است. این مقاله، خلاصهای از تلاش نخستین کاشفان و نتایج مطالعات زمینشناسی یک سده نفتخیزی ایران را گردهم آورده است.
خلاصه ماشینی:
"در نخستین اقدام برای نیل به این منظور، در سال ۱۹۰۵ شرکتی جدید با عنوان سندیکای امتیازات (با مسئولیت محدود)۱۹ در گلاسگو تأسیس شد تا مدیریت عملیات اکتشاف نفت دارسی در ایران را با واگذاری سهام آن به شرکت اسکاتلندی نفت برمه۲۰ و یک انگلیسی متمول بازنشسته به نام لرد استراتکونا۲۱ برعهده بگیرد.
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و عقد قرارداد با کنسرسیومی که از چندین شرکت بزرگ نفتی تشکیل شده بود، عملیات اکتشافی گستردهای در دو دهة ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ در حوزة رسوبی زاگرس انجام شد و تعداد میدانهای نفتی بزرگ و کوچک که در این حوزه و در خشکی کشف شده بود به پنجاه میدان رسید.
از نظر تاریخی تولید اقتصادی نفت در خارومیانه با اکتشاف مخزن نفتی مسجدسلیمان در سال ۱۹۰۸ در ایران آغاز شد، این در حالی است که اکتشاف میادین نفتی کویت (۱۹۳۷) و عربستان سعودی (۱۹۳۸) نزدیک به سه دهه بعد صورت گرفت [۹].
میدان نفتی فوقعظیم آزادگان با ذخیرة ۳۱ میلیارد بشکه نفت درجا و ۱۴۰۰ کیلومترمربع وسعت، که در سال ۱۳۷۸ در هشتاد کیلومتری غرب اهواز و نزدیک مرز ایران و عراق کشف شد، احتمالا یک مخزن مشترک است که قسمتهایی از آن تا کشور عراق توسعه یافته است.
تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ۳۱۴ حلقه چاه در میدان نفتی مسجدسلیمان حفر شده و در مجموع یک میلیارد بشکه نفت از آسماری برداشت شده بود /تصویر ۹: تاقدیس آسماری (آهکهای الیگوسن ـ اوایل میوسن).
W. (1998) Map showing geology, oil and gas fields, and geologic provinces of Iran.
& Chairman (2006) Iran,s oil Gas wealth, US Congress, Joint Economic committee, Research Report # 109-310."