چکیده:
بررسی سلسله مراتب شهری، مؤثرترین راه شناخت سازمان یابی سیستم شهرهاست و به مدیریت فضائی آنها کمک شایانی می کند. عدم توجه به نظام سلسله مراتب شهری و نحوه پراکنش و توزیع کانون های شهری در پهنة یک منطقه از یک طرف و رشد شهرنشینی از طرف دیگر به عدم تعادل و گسیختگی در ساختار فضایی شهرها منجر خواهد شد. پژوهش حاضر در محدوده ی استان گیلان در راستای پاسخ گویی به این سوال صورت گرفته که آیا نظام سلسله مراتب شهرهای استان گیلان بهینه می باشد؟ ،. روش تحقیق به کار رفته کمی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات روش کتابخانه ای بوده است. بدین منظور در راستای دستیابی به هدف تحقیق، ابتدا با استفاده از قانون توزیع اندازه شهرها و سلسله مراتب شهری یعنی روش لگاریتمی رتبه- اندازه و منحنی لورنز به تعیین میزان تعادل و عدم تعادل سلسله مراتب شهری در طول دوره های سرشماری 1365تا 1390 پرداخته شد و در نهایت به ارائه ی راهکارهایی جهت متعادل سازی نظام سلسله مراتب شهری در منطقه مورد مطالعه مبادرت شده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که با توجه به توزیع لگاریتمی رتبه – اندازه در نقاط شهری استان گیلان، شیب خط رتبه- اندازه (b) بزرگ تر از عدد یک می باشد که حاکی از شدت تسلط نخست شهری ( تمرکز جمعیت در رشت) و عدم تعادل در نظام شهری منطقه مذکور می باشد. ضریب تراکمی جینی در سال های 1365 ، 1375 و 1385 بین 75/0 – 5/0 بوده و بنابراین توزیع جمعیت شهرها و گروه های شهری در استان گیلان نیمه متعادل است. در حالی که این ضریب در سال های 1390 بین 1 – 75/0 بوده و در نتیجه توزیع جمعیت شهرها و گروه های شهری در استان گیلان در سال مذکور نا متنعادل و بحرانی است. این امر نیازمند ارائه ی سیاست ها و راهبردهایی برای رسیدن به حد مطلوب سلسله مراتب شهری است.
خلاصه ماشینی:
تحلیل سلسله مراتب شهري استان گیلان بین سال هاي 1365 -90 (با استفاده ازمدل هاي لگاریتمی رتبه – اندازه ، منحنی لورنز و ضریب جینی) تاریخ دریافت مقاله: 02/10/39 تاریخ پذیرش نهایی مقاله: 21/21/39 عباس ملک حسینی (دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر، گروه جغرافیا، ملایر، ایران) علی صفاري راد (دانشجوي دکتري جغرافیا و برنامه ریزي شهري، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر) احمد قاسمی (دانشجوي دکتري جغرافیا و برنامه ریزي شهري، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر) ربابه رجبی 1 امیرآباد (دانشجوي دکتري جغرافیا و برنامه ریزي شهري، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر) چکیده بررسی سلسله مراتب شهري، مؤثرترین راه شناخت سازمان یابی سیستم شهرهاست و به مدیریت فضائی آنها کمک شایانی می کند.
بدین منظور در راستاي دستیابی به هدف تحقیق، ابتدا با استفاده از قانون توزیع اندازه شهرها و سلسله مراتب شهري یعنی روش لگاریتمی رتبه- اندازه و منحنی لورنز به تعیین میزان تعادل و عدم تعادل سلسله مراتب شهري در طول دوره هاي سرشماري 1365تا 0931 پرداخته شد و در نهایت به ارائه ي راهکارهایی جهت متعادل سازي نظام سلسله مراتب شهري در منطقه مورد مطالعه مبادرت شده است.
مقدار ضریب خط یا شیب خط رتبه – اندازه با خط تعادل براي سال هاي مورد بررسی به ترتیب برابر است با (به تصویر صفحه رجوع شود) یعنی در تمام سال هاي فوق عدم تعادل زیادي در شیب خط رگرسیون در شبکه و نظام شهري منطقه ي مورد مطالعه (استان گیلان) برقرار بوده است و فاصله ي شهر رشت را به شدت از شهرهاي بعدي بیش تر کرده و عدم تعادل در سلسله مراتب شهري استان را موجب شده است .