چکیده:
یکی از جرائم مورد بحث در حقوق کیفری اختصاصی و در مبحث جرائم علیه اشخاص ، جرم خودداری از کمک به افراد در معرض خطر است . متاسفانه این جرم علیرغم قدمت زیاد آن در مقررات کیفری ایران مورد بررسی و توجه لازم قرار نگرفته است حال آن که نشان گر توجه قانون گذار ایرانی به اصول اخلاقی و لزوم همبستگی اجتماعی به عنوان مبانی جرم انگاری این ترک فعل بوده است . در این مقاله پس از تحلیل مبانی جرم انگاری این عمل به بررسی ارکان جرم مزبور و مجازات های مختلف آن پرداخته شده است . راجع به قسمت اول به نظر میرسد جرم انگاری حداکثری یعنی مسوولیت آحاد شهروندان در قبال افراد در معرض خطر به جهت افزایش روحیه انزواطلبی در سال های اخیر جامعه ایرانی نیازمند تجدیدنظر باشد و در قسمت دوم علیرغم تحولات اخیر ق .م .ا. بعید است بتوان ترک فعل را سبب قتل دانست به ویژه این که مادة ٢٩٥ شرط استناد و سببیت را لازم میداند.
خلاصه ماشینی:
"٢- دیدگاه مبتنی بر جرم انگاری در پاسخ به این اعتراضات ، موافقین جرم انگاری استدلال میکنند که اولا راجع به استدلال در مورد مخالفت با آزادیهای فردی باید به خاطر داشته باشیم منافع ما در انجام آن چه که دوست داریم همیشه و به طور مستقیم با منافع متضاد والاتر مورد معارضه قرار میگیرند؛ کدام منفعت بزرگ تر است ؛ حق ما در خودداری از کمک و به فکر کار خود بودن یا حق دیگری برای زیستن ؟ ثانیا در خصوص مشکلات عملی اگر یک وظیفۀ عام برای انجام فعل وجود داشته باشد محدود به ضابطۀ معقول بودن است بنابراین از شخص نجات دهنده فقط انتظار میرود آن چه را که در آن شرایط معقول است انجام دهد (کلارکسون ، ١٣٧٤، ص ٧١).
در این جا نیز اگر کمک کردن متهم مستلزم ارتکاب جرمی علیه شخص ثالثی باشد مثل آن که برای دفع خطر لازم باشد اموال دیگری را از بین ببرد مورد از مصادیق عامل موجهۀ اجرای قانون اهم خواهد بود زیرا ترک فعل یا فعل مرتکب هرکدام موجب تحقق یک عنوان مجرمانه است (از یک طرف جرم خودداری از کمک و از طرف دیگر جرم تخریب اموال دیگری) و در صورتی که متهم تخریب اموال را انتخاب کند عمل وی طبق بند ب مادة ١٥٨ ق .
بنابراین ، اگر خودداری منتهی به مرگ شود باید سراغ قواعد عمومی رفت و در حقوق ایران از آن جا که ارتکاب جرم از راه تسبیب نیز ممکن است و تسبیب برخلاف مباشرت هم از طریق فعل ممکن است و هم ترک فعل ، بنابراین ، قتل عمد از طریق فعل نیز امکان دارد (زراعت ، ١٣٩٢، ص ٦٩) اما در مورد چگونگی این امکان به اعتقاد بعضی در مواردی که برای تارک فعل ، وظیفۀ انجام کمک وجود داشته است میتوان اتهام قتل یا سایر صدمات را نیز پذیرفت و در غیر این صورت خیر (گلدوزیان ، ١٣٨٠، صص ٥٥-٥٦)."