چکیده:
ساختار و عملکرد سیاسی-نظامی شهرها نقش برجسته ای در درگیری ها و رقابت های سیاسی-نظامی کشور در دوره بعد از مرگ نادرشاه افشار داشت؛ با توجه به این مسئله، این مقاله درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: ساختار قدرت شهرها چگونه و به چه سان عمل می کرد و در چه زمینه هایی منجر به قدرت گیری و حاکمیت کریم خان زند گردید؟ پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع آوری داده های کتابخانه ای از منابع دست اول تاریخی پس از توصیف و طبقه بندی ویژگی های ساختاری و کارکردی شهرهای دوره مورد نظر به تحلیل و تفسیر این ویژگی ها و تاثیرات آن بر قدرت گیری کریم خان زند می پردازد. برخی از عواملی که می توانند در تحلیل این پرسش مورد بررسی قرارگیرند، عبارتند از: ساختار قدرت شهرها، بزرگان شهری، پایگاه های اجتماعی متفاوت بزرگان، رقابت ها و توطئه های مختلف برپایه منافع فردی و جمعی و در نهایت منافع مشترک اهالی و بزرگان که منجر به حمایت از کریم خان زند و طرد حاکمان چپاول گر گردید. این عوامل پیش گفته، به نوبه خود زمینه قدرت گیری و حاکمیت کریم خان را مهیا نمودند.ســاختار و عمــل کــرد سیاســی- نظــامی شــهرها در درگیــریهــا و رقابت های سیاسـی- نظـامی کشـور در دورة بعـد از مـرگ نادرشـاه افشار نقشی برجسـته داشـت . بـا توجـه بـه ایـن مسـئله ، در ایـن مقالـه درصدد یافتن پاسخ این پرسش هستیم : ساختار قدرت شهرها چگونه عمـل مـیکـرد و در چـه زمینـه هـایی بـه قـدرت گیـری و حاکمیـت کریم خان زند منجر مـیشـد؟ روش تحقیـق ایـن پـژوهش ، تـاریخی است و شیوة جمع آوری داده ها نیز کتاب خانـه ای (اسـنادی) از منـابع دست اول تاریخی است . پس از توصیف و طبقـه بنـدی ویژگـیهـای ساختاری و کارکردی شهرهای دورة مورد نظر، بـه تحلیـل و تفسـیر این ویژگـیهـا و تـأثیرات آن هـا بـر قـدرت گیـری کـریم خـان زنـد پرداخته ایم . برخی عـواملی کـه در تحلیـل پرسـش پـژوهش بررسـی کرده ایـم ، عبـارت انـد از: سـاختار قـدرت شـهرها، بزرگـان شـهری، پایگاه های اجتماعی متفاوت بزرگان ، رقابت ها و توطئه های مختلـف بر پایـۀ منـافع فـردی و جمعـی و درنهایـت منـافع مشـترک اهـالی و بزرگان که به حمایت از کریم خـان زنـد و طـرد حاکمـان چپـاولگر منجر میشد. این عوامل زمینۀ قدرت گیری و حاکمیت کریم خـان را مهیا میکرد.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین ، مهم ترین مسئله و پرسش این تحقیق عبارت اسـت از: ساختار و عمل کرد سیاسی- نظامی شهرها تا چه حد و در چه زمینه هایی به قدرت گیـری کریم خان زند منجر شد؟ دربارة مناسبات سیاسی- نظامی مدعیان قدرت ایلی با یکـدیگر، در دورة بعـد از مـرگ نادرشاه آثار پژوهشی فراوانی منتشر شده است ؛ ولی تاکنون در پژوهشی مستقل بـه سـاختار و عمل کرد 1 نظامی- سیاسی شهرها در دورة قـدرت گیـری کـریم خـان زنـد پرداختـه نشـده در سایر رشته های علمی مانند جغرافیای شهری با روش پژوهشـی متفـاوت بـه سـاختار و عمـل کـرد شـهرها در دورة معاصر با رویکردهایی مانند شناسایی عوامل طبیعی و جمعیتی، پژوهش هایی انجام شـده اسـت کـه تفـاوت بسـیاری در موضوع و روش با پژوهش حاضر دارند.
حضور دسته جمعی بزرگان در بیرون شهر و درخواست از فرمان دة پیروز بـرای بخشـش حاکم و اهالی، بارها در این دوره تکـرار شـده و سـنتی مرسـوم بـرای دفـاع از جـان و مـال شهرنشینان در مقابله با قشون مهاجم اسـت ؛ بـرای نمونـه در سـال ١١٧٦ق بزرگـان دزفـول ، شوشـتر و سـایر نـواحی خوزسـتان بـرای ملاقـات کـریم خـان بـه دزفـول آمدنـد (موسـوی اصـفهانی، ١٣٦٣: ١٣٠) و در بیسـتون کرمانشـاه نیـز، چنـد نفـر از خـوانین و بزرگـان شـهر کرمانشاه به استقبال کریم خان شتافتند و وارد لشکر وی شدند (گلستانه ، بیتا: ١٧٧)."