چکیده:
این مقاله با بررسـی چند مرقع مهم اواخر سدة دهم دیباچه نویسی آنها، تاریخنامه های هنـر مرقع سازی را مورد مطالعه قرار می دهد. یکی از این دیباچه هـا، دیباچـة مرقـع کتابخانـة سپهسالار، شاه محمد مذهب است که متنی مشابه آن در چند مرقع دیگر وجود دارد. ایـن مقاله می کوشد تا ریشه های تاریخی نگارش این مـتن را نشـان دهـد. بررسـی تحـولات مقدمه نویسی مرقعات با تکیه بر مقدمة مرقع شاه محمد مذهب که نسخه ای دیگر از مقدمة میر محمد باقر پسر میر علی هروی است و نیز استفاده از اسناد دیگر این فرضیه را مطرح می کند که تکرار دیباچه ها به اعتبار خط خوش و یا نثر متناسـب و یـا انتسـاب بـه یـک هنرمند بزرگ در مرقعات دیگر بوده و باعث شده است نسخه های اسـاس آنهـا بـه علـت اوراق شدن اغلب این مرقعات و یا دیباچه ها و نیز نگارش دیباچـه هـای جدیـد و مشـابه شناخته نشوند.
By examining several important 16th-century albums, this article is to address the practice of writing prologues and the history of the art of making albums.
One of these prologues is the one prefixed to the Sepahsalar Library album, known as the Shah Mozahheb moraqqa’, which resembles the text of the forewords in several other albums.
The article attempts to demonstrate the historical origins of the text of this prologue. Based on the introduction to Shah Mozahheb’s moraqqa’, which isanother versionofthe prologue written by Mir Mohammad-Baqer, son of Mir Ali Heravi, and other documents, the study of the developments in the writing of introductory notes to albums, suggests this hypothesis that the repetition of forewords in other albums, has been due to their fine calligraphy, appropriate prose style or their attribution to a great artist. This has made the identification of the original text of such prologues impossible because the pages of many of those albums and the prologue have got disarranged and new or similar introductions have been added.
خلاصه ماشینی:
"کتابخانة بادلیان تصویر شمارة ٥ صفحة ابتدایی از یک مرقع با متنی شبیه به متن مرقع شاه محمد مذهب ،کتابخانة هاروارد شماره ٢١٦١٩٢ از آنجایی که تقریبا بیشتر مرقعات مهم قرن یـازدهم هندوسـتان دارای قطعـه و یـا قطعاتی از خط میرعلی هستند اگر دیباچة آصفخان وجود نداشت و مرقع آصـفخان با دیباچه ، یا متنی شبیه دیباچه ) به خط میرعلی یافت می شد، تصور می شد میرعلـی بر مرقع شاهزاده سلیم 1 ــ جهانگیر شاه بعدی ــ مقدمه نوشته بـوده اسـت .
گرچه از میرعلی به استناد متون تاریخی چـون گلسـتان هنـر و یـا حاشـیة برخـی قطعات خوشنویسی ، اشعاری به ویژه در باب خوشنویسی بـاقی مانـده اسـت 2 بـه استناد قطعة مذکور در مرقع گلشن مرقعی که خود میرعلی تهیـه کـرده بـوده شـامل آثاری از دیگر هنرمندان ، خوشنویسان هم بوده است و از این رو مرقع حالیة محمـد باقر نمی تواند باشد.
قطـع و نـوع نگارش ، مورب نویسی و تحریر مشکی ) و اندازة قطع قلـم و فاصـلة میـان سـطور نشان می دهد این قطعه متعلق به یک نسخة خطی چند صد برگی نیست ، بلکه ایـن دو قطعه نیز صفحات ابتدایی مرقعی هستند که گویا دیباچه ای شبیه مرقـع محمـد باقر، و شاه محمد مذهب را داشته است : بســـــم الله الـــــرحم الـــــرحیم هســت صــلای ســر خــوان کــریم حمد بی حد و سپاس بی قیاس خالقی را که مرقع مصور سپهر قطعه ای است از آثـار فضـل و کمال او مقطع منور مهر رقعه ای است از انوار حسن و جمال او سبحان من تحیر فـی ذاتـه سلطان علی المشهدی ."