چکیده:
دوره قاجار به ویژه دوران سلطنت ناصرالدین شاه در تاریخ تحولات پزشکی ایران اهمیت زیادی دارد؛ زیرا در این دوره طب نوین کم کم جایگزین طب سنتی ایران می شود. در این مقاله شیوه معاینه و روش های معالجه بیماران در آن دوره رگ زدن ، حجامت ، زالو انداختن ، جراحی ، ورزش ، تنقیه و داغ کردن از دیدگاه شماری از سیاحان بررسی شده که در اغلب موارد مورد تایید آنها قرار گرفته است . این بررسی می تواند چشم اندازی از چگونگی طبابت در دوره قاجار ارائه دهد. روش تحقیق با توجه به تاریخی بودن موضوع ، کتابخانه ای است .
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله شیوه معاینه و روش های معالجه بیماران در آن دوره رگ زدن ، حجامت ، زالو انداختن ، جراحی ، ورزش ، تنقیه و داغ کردن از دیدگاه شماری از سیاحان بررسی شده که در اغلب موارد مورد تأیید آنها قرار گرفته است .
به نوشته گاسپار دروویل ١ فرانسوی که در عهد فتحعلی شاه به ایران سفر کرده است ، هنگامی که پزشکان ایرانی به بالین بیمار فراخوانده میشدند، ابتدا به کتاب هایی که فهم آنها مشکل و خطوط شان ناخوانا بود، مراجعه میکردند و ضمن پیچ وتاب دادن به خود و درآوردن ادا و اصول ، سخنان مرموزی به زبان میآوردند و به بیمار میگفتند که این سخنان را تا آنجا که برایش میسر است ، تکرار کند (دروویل ، ١٣٦٧ش .
حجامت هم چنین در صورتی که در آغاز ابتلا به طاعون انجام میشد، یکی از / راه های ساده و مؤثری بود که پزشکان ایرانی برای درمان این بیماری از آن استفاده میکردند(سرنا، ١٣٦٣ش .
زیرا شاردن در سفرنامه خود دراین باره چنین نوشته است : «پزشکان ایرانی با اینکه از فواید تنقیه در مداوای برخی بیماری ها آگاهند و در کتب طبی آنان نیز به این موضوع اشاره شده است ، / هرگز بیماران را به انجام دادن عمل تنقیه توصیه و وادار نمی کنند و این عمل در هیچ یک از نقاط ایران معمول نیست .
پزشکان ایرانی برای درمان هر دو تنقیه تجویز میکردند؛ به این ترتیب که در مطبقه به رگ زدن ، تجویز ملین های سبک و تنقیه روی میآوردند، در حالی که در محرقه رگ زدن را عامل ایجاد ضعف و حتی موجب تسریع در مرگ میدانستند و فقط تنقیه تجویز میکردند و سنبل الطیب نیز میدادند (پولاک، ١٣٦١ش ."