چکیده:
یکی از کتبی که پیرامون حادثۀ کربلا نگاشته شده است، کتاب نفس المهموم اثر گرانقدر شیخ عباس قمی است. اتقان و اعتبار این کتاب باعث شد تا بزرگان ناموری به ترجمة آن همت گمارند. یکی از این افراد، مرحوم آیت الله محمد باقر کمره ای است. ایشان در این ترجمه سعی کرده است تا ترجمة دقیقی از وقایع را فرا روی خوانندۀ قرار دهد. به همین مناسبت، بعضی از اصطلاحات را واکاوی کرده است. یکی از آن واژگان، واژۀ «احزاب» است. ایشان احزاب را محافلی علمی می داند که در زمان صدر اسلام در مساجد تشکیل می شده است. او مدعی می شود جدایی از این احزاب، باعث شده است تا مردم کوفه در مقابل امام حسین علیه السلام قرار بگیرند. در این مقاله با استخراج پیشینة خطبه به بیان گونه های دیگر این ترکیب در کتب دیگر پرداخته شده و با بررسی واژگانی در کتب لغت، استعمالات این کلمه در سخن دیگران و بررسی محتوایی و نقل دیگر ترجمه ها، نتیجه ای غیر از آنچه ایشان ادعا کرده، ارائه گردیده است.
خلاصه ماشینی:
"یکی از این واژگان که مورد تضارب آرا قرار گرفته است، فرازی از خطبۀ امام حسین علیه السلام در روز عاشورا- شذاذ الاحزاب- است.
4- کفاری که در جنگ احزاب با سپاه اسلام جنگیدند: الأحزاب: الطوائف التی تجتمع علی محاربة الأنبیاء، علیهم السلام (ابن منظور؛ 1414ق؛ ج1؛ ص308، جوهری؛ 1376 ق؛ ج1؛ ص 109، راغب اصفهانی؛ 1421ق؛ ص231) با توجه به این تعاریف میتوان معنای ترکیبی« شذاذ الاحزاب » را اینگونه تصویر کرد: الف: گروهی از مردم که از آنها جدا هستند و با آنها تناسبی ندارند.
(محمدی ری شهری و همکاران؛ 1434 ق؛ ج2؛ ص510؛ طبرسی؛ 1371 ش؛ ج3 ؛ ص172، ابن شهر آشوب؛ 1379 ق ؛ ج 1؛ ص111، مجلسی، ج18، ص134) این کلام حضرت زینب سلام الله علیها، در شام و ایامی بعد از حادثۀ عاشورا بیان شده است، و خود گواه بر این است که «احزاب» دارای معنای اصطلاحی مورد ادعای مرحوم کمره ای نبوده است.
گزینۀ برتر اگر بپذیریم که نامۀ حضرت امام حسین علیه السلام خطاب به اهل کوفه بوده است، «احزاب» در کلام حضرت، معنای اصطلاحی نداشته و حضرت در این کلام، معنای لغوی احزاب را مد نظر داشته است.
در پایان باید گفت واژۀ «احزاب» که در کتاب «در کربلا چه گذشت» اثر گرانقدر مرحوم آیت الله محمد باقر کمره ای آمده است، معنایی است که در کتب لغت، نامه ها و ادبیات زمان صدور حدیث همخوانی نداشته و با معنای ابتدایی آن متفاوت است."