چکیده:
کی از مباحث مهم در اندیشه سیاسی، حفظ نظام است. این پژوهش، به بررسی مبانی حفظ نظام اسلامی در اندیشه امام خمینی قدّس ره بر اساس روش توصیفی و تجزیه و تحلیل مولفههای فقه حکومتی پرداخته است. در اندیشه امام قدّس سره احکام سیاسی در راستای حفظ و شکوفایی دین است و نظام نیز قدرتی برای اجرای احکام دینی است و انعطاف در برخی موارد و شرایط اضطراری بر اساس اصول و محدودیتهای خاص آن هم بهطور موقت است. ایشان حفظ نظام را از اهمّ واجبات دانسته و در مقام تعارض و تزاحم با دیگر احکام، حفظ نظام را از باب حکم حکومتی، مصلحت نظام، حکم ثانویه و تقدیم اهمّ بر مهم بر دیگر احکام مقدم داشته است.
One of the important topics in political thought is maintaining the system. Having an analytico-descriptive method to analyze the state jurisprudence components, the study investigates the principles of maintaining the Islamic System in Imam Khomeinis political thought. Imam Khomeini believes that political provisions are in line with maintaining and flourishing religion while the government system is a power to execute the religious provisions and to show flexibility in some emergency cases and conditions based on its specific principles and limitations but in a temporary state. For him, maintenance of the system is among the most important duties and in conflict with other provisions, maintenance of the system is more important than other provisions in regard to governmental decree, expediency of the system, and secondary provisions.
خلاصه ماشینی:
(مطهری، 1378: 2 / 27) آنچه براساس این دیدگاه بهدست میآید، این است که اگر عقل انسان بتواند رجحان برخی مصالح را بر مصالح دیگر درک کند؛ مثلا با پیدایش عنوان ثانوی، رجحانش بر عنوان اولی درک شود و نیز درک کند که پیدایش عنوان ثانوی، سبب دگرگونی در ملاکات احکام اولیه گردد؛ یعنی مصلحت، تبدیل به مفسده و یا بالعکس گردد، در این صورت میتواند با تغییر موضوعات احکام، حکم را براساس مصلحت ارجح تغییر دهد که این امر میتواند در حوزه سیاسی اندیشه حفظ نظام اسلامی، کاربرد داشته باشد.
در اینجا باید دید آیا حفظ نظام مقدم بر دیگر احکام است و اگر مقدم است، از چه بابی و مبتنی بر چه مبنایی از فقه است؟ بحث بعدی به مبنای فقهی بهطور مطلق میپردازد که این مبانی حدود و ضوابط را نیز مشخص میکند.
اما اینکه در بسیاری موارد حفظ نظام، متوقف بر انجام یا ترک برخی امور است؛ اموری که ممکن است فینفسه و بهجهت ذات، مباح باشد، ولی به سبب توقف مزبور، واجب یا حرام شوند، نمیشود عنوان اولی آن تغییر یابد؛ بلکه عناوین ثانویه دیگری مثل اهم و مهم، مصلحت و ...
در اندیشه حضرت امام، برای حفظ نظام براساس مصلحت، حاکم اسلامی اختیارات ویژهای دارد: امام و والی مسلمین میتواند هر امری را که به صلاح مسلمانان است انجام دهد.
نتیجه از تحقیقات به عمل آمده در اندیشه سیاسی حضرت امام روشن شد که حفظ نظام اسلامی حکم اولیه است و دلایل عقلی و شرعی؛ مانند ادله دفاع از حوزه دین و نظام و ادله ضرورت تشکیل حکومت بر آن دلالت دارند.