چکیده:
اماکن مقدسی مانند قدمگاهها، در ادیان مختلف و مذاهب اسلامی ، همواره مورد احترام بودهاند. نمونه قدمگاهها در ایران ، قدمگاههای امامرضا(ع )، خواهران و برادران ایشان است . "بیت النور"، قدمگاه حضرت معصومه (س) در قم ، از مهم ترین این قدمگاهها به شمار می آید. در این نوشتار، قدمگاه یادشده با رویکرد انسان شناختی ، مورد بررسی قرار گرفته و بدین منظور با معرفی جامع نشانگاه تحقیق ، هویت تاریخی .و موقعیت جغرافیایی آن ، دو نوع گزارش "عینی " و "تحلیلی " از وضعیت کنونی آن درج ارائه شده است . با بهرهگیری از روش کیفی انسان شناختی ، از فنون مشاهده مشارکتی ، بررسی اسناد و مصاحبه ، در سط ح عینی ، به آداب و مراسم ، تجربه زوار و احساسشان پرداخته و در سط ح تحلیلی ، سعی در معناکاوی لایه های ذهنی و پنهان کنشگران ، شده است . یافته ها نشان می دهد، بیت النور برای مردم قم هویت بخش بوده و کنشگران از طریق همانندسازی نسبت برادری حضرت معصومه (س) و امام رضا، با حضرت زینب (س) و امامحسین (ع ) در مانوسسازی و تعمیق اثر سفر بانو(س) به قم ، اثرگذار بودهاند.
خلاصه ماشینی:
"- برخی معتقدند بین نذر و جنسیت ، رابط ه وجود دارد (بهار، ١٣۸٣: ١۲٥)، اما در اینجا جنسیت در نوع نذر تأثیر اندکی داشت و حداقل در مورد نذرهای خوراکی و دادن وجه می توان گفت ، هم زنان و هم مردان چنین نذری انجام می دادند؛ - زمان تأثیر چندانی در پخش و ادای نذر نداشت ، تقریبا در هر مراجعه ، پخش نذر مشاهده می شد، اما شاید بتوان گفت در زمان و مراسم خاص بیت النور، مانند روز وفات و روز ورود، تعدد و تنوع نذرها بیشتر بود؛ - زائران در حاجت خواهی ، بین بیت النور و حرم مط هر، تفاوتی قائل نبودند و حتی برخی عنوان می کردند که در این مکان ، احساس نزدیکی بیشتری با حضرت معصومه (س ) دارند؛ - زائران در اجابت حوائج ، با وجود اعتقاد به نیروی برتر برای صاحب مکان ، او را مستقل ندانسته ، بلکه شفیع به درگاه خداوند متعال می دانستند.
هنگامی که از بعضی زائران که شاید یک یا دو بار بیشتر به بیت النور نیامده بودند، سؤال می شد آیا شام کرامتی از این ماکن دیده یا شنیده اید؟ در وهله اول می گفتند: بله ، اما هنگامی که به طور جزئی شرح ماجرا خواسته می شد، چیزی برای گفتن نداشتند و اظهار می کردند: "خودم شخصا کرامتی ندیدم ولی حتما کرامت دارد و حاجت می دهد، چون مقدس و مربوط به حضرت معصومه (س ) است ."