چکیده:
پدیده گرد و غبار یکی از مخاطرات طبیعی در مناطق خشک و بیابانی ایران و جهان به-حساب می آید. این پدیده از نظر زیست محیطی و تاثیر بر سلامتی اهمیت داشته و نقش مهمی در تشکیل لس ها و فرآیند های ژئومورفیک در مناطق خشک و نیمه خشک ایفا می کند. منطقه شهداد به علت موقعیت جغرافیایی و نزدیکی با بیابان لوت در معرض پدیده گرد و غبار بیابانی قرار دارد. از این رو شناخت خصوصیات گرد و غبار این منطقه می تواند جهت مقابله با کاهش اثرات زیانبار پدیده گرد و غبار مفید واقع شود. این مقاله برای اولین بار خصوصیات شیمیایی گرد و غبار شهداد را توسط نمونه گرد و غبار جمع آوری شده در پنج ایستگاه واقع در منطقه شهداد در بهار و تابستان 1392 مورد آزمایش قرار داده است. بعلاوه سه نمونه خاک سطحی از عمق 5-0 سانتی متری سطح زمین از نقاط مختلف منطقه نیز جمع آوری و مورد آزمایش قرار گرفت. آنالیز XRF نمونه های گرد و غبار و خاک منطقه، SiO2، LOI، CaO، Al2O3، Fe2O3، Na2O و MgO را به عنوان ترکیب اکسیدهای مهم منطقه معرفی کرد. ایستگاه D واقع در بخش مرکزی شهداد، به علت فاصله داشتن از منطقه غبار خیز شرق شهداد، نسبت به دیگر ایستگاه ها کمتر تحت تاثیر طوفان های گرد و غبار قرار می گیرد؛ از این رو ترکیب عنصری متفاوتی با دیگر ایستگاه ها دارد. Sr و Ba مقدار قابل توجهی از عناصر کمیاب را در بین نمونه ها به خود اختصاص داده اند. همچنین بررسی فاکتور غنی سازی نشان می دهد که گرد و غبار رسوب کرده در تمامی ایستگاه ها به غیر ایستگاه D منشاء طبیعی دارد.
خلاصه ماشینی:
از اين رو با نزديک شدن به فصل گرم سال و افزايش سرعت باد در منطقه ، شاهد وقوع پديده گرد و غبار در شهداد هستيم که بعضا کل بيابان لوت را در بر ميگيرد و با تاثير بر روي سلامتي، کشاورزي و دامداري، زندگي را براي ساکنين اين مناطق سخت ميکند.
با توجه به موارد ذکر شده و همچنين هم جواري شهداد با بيابان لوت ميتوان نتيجه گرفت که اين منطقه تحت تاثير فرسايش بادي و طوفان هاي گرد و غبار بوده که هنوز هم يکي از ويژگيهاي آن به شمار مي - رود و سالانه حجم عظيمي از رسوبات را وارد مناطق مسکوني و کشاورزي بخش شهداد ميکند.
تعيين ترکيب شيميايي گرد و غبار موجود در هوا براي تشخيص منشاء احتمالي، کميسازي مدل هاي اقليمي و همچنين درک اثرات احتمالي گرد و 1 Wang 2 Goossens 3 Abed 4 Leinen غبار بر روي سلامتي، خاک، بارش ، زيست -زمين -شيمي اقيانوس ها و پديده هاي هواشناسي از اهميت خاصي برخوردار است (گودي و همکاران ; ٢٠٠٦).
با توجه به نمودار شکل ٦ در تمام نمونه هاي گرد و غبار جمع آوري شده و همچنين ٣ نمونه خاک منشاء، SiO٢ مشابه با ميانگين درصد عناصر عمده جهاني، عنصر عمده و اصلي ميباشد.
بعلاوه مقدار عناصر LOI، AlO٢٣، FeO٢٣،NaO ٢ و MgO موجود در خاک منشاء بيشتر از گرد و غبار است ؛ در نتيجه خاک منطقه شهداد در حال تهي شدن از اين عناصر ميباشد.
جدول ١ غلظت عناصر کمياب (ppm) را در نمونه گرد و غبار جمع آوري شده در چهار ايستگاه A،B ،C و E و همچنين سه نمونه خاک منشاء در منطقه شهداد نشان ميدهد.