چکیده:
آیه 190سوره مبارکه بقره، به مسلمانان امر میکند در راه خدا با کسانی که با آنان مقاتله میکنند، بجنگند و از حد تجاوز نکنند؛ زیرا خداوند متجاوزان از حد را دوست ندارد: «و قاتلوا فی سبیلالله الذین یقاتلونکم ولاتعتدوا إنالله لایحبالمعتدین».در فهم آیه مزبور، اختلافاتی میان مفسران به چشم میخورد. با وجود اختلاف در تفسیر صدر آیه، با توجه به ذیل آن میتوان مهمترین و اساسیترین اصول حاکم بر حقوق بشردوستانه را از آن استنباط کرد. نگارنده در این مقاله میکوشد اصولی چون «تفکیک و تمایز»، «تناسب»، «تحدید تسلیحات»، «مصونیت اسیر از قتل» و مانند آن را از این آیه استخراج کند و نشان دهد سنت پیامبر( و حضرت امیر(، مؤید این تفسیرمیباشد؛ بنابراین همه رفتارهایی که در مغایرت با قواعد بشردوستانه در جنگ شکل میگیرد، با وحی الهی و سنت نبوی و علوی، در تضاد آشکار است.
خلاصه ماشینی:
"روایات، تسهیلکننده راه برای دریافت ظواهر قرآن فهم و درک سخن الهی، زمانی حاصل میگردد که دلالت کلام را بیابیم و دلالت کلام، مبتنی بر ظهور واژگان و ساختارهای کلامی یک زبان و مدلول خاص است و در این امر، مسئله تعبد به مدلول خاصی، مفهوم درستی ندارد و آنچه از روایات تفسیری در این باره میتوان انتظار داشت اینکه ما را به فهم ظاهر آیات رهنمون گردد یا راه رسیدن به آن را به ما بیاموزد؛ به گونهای که پس از بیان سنت و تدبر در آیات، بتوان انطباق آیه را بر معنایی که سنت ما را بدان رهنمون شده است، یافت و حتی روایاتی که با بیان زبان قرآن یا چینش آیات الهی، راه دریافت مقاصد قرآنی را برای ما هموار میسازد، در صورتی قابل پذیرش است که با تدبر و تعمق در قرآن، قابلیت تصدیق آنچه درباره آن آمده است، هموار باشد.
از آنجا که در این رویکرد به روایات، با جایگاه ویژه خود در یک نظام جامع و منسجم با محوریت قرآن نگریسته میشود، این نگاه چهبسا باعث شود در تبیین معنای یک حدیث، از خصوصیات آمده در آن، الغای خصوصیت کرده، از آن پیامی عام و فراگیر دریابیم، یا روایتی را در جایگاه بیان مصداقی از مصادیق عام و مطلق آیه ببینیم، یا آن را در مقام ارائه دریافتی فراتر از ظاهر قرآن بنگریم و نیز ممکن است آیهای را نسبت به روایت، دلیل یا تأییدی بر مفاد آن تلقی کنیم."