چکیده:
در میان منابع استنباط احکام اسلامی، قرآن به دلیل مصونیت و قطعیالصدوربودن، نسبت به منابع دیگر نقش محوری و پراهمیتتری دارد و در آن علاوه بر توجه به مباحث گوناگون اعتقادی، عبادی، اخلاقی و سیاسی، به مباحث حقوقی نیز توجه ویژه شده است؛ از جمله مبحث مسئولیت مدنی مد نظر قرار گرفته است. در میان مباحث گوناگون مسئولیت مدنی که در قرآن اشاره شده است، آیاتی از این کتاب به ارائه چند مبنا و دلیل در حوزه مسئولیت میپردازد که ممنوعیت ظلم، ممنوعیت ضرررساندن به دیگران، ممنوعیت تصرف باطل در مال دیگران و لزوم احترام به حقوق جسمی، مالی و معنوی افراد را میتوان به عنوان مبانی قرآنی مسئولیت مدنی برشمرد.
خلاصه ماشینی:
"نهتنها اصل تمایز از آیه شریفه نهی از اعتدا قابل دریافت است که به مؤمنان امر میکند در راه خدا فقط با کسانی بجنگند که با آنان نبرد میکنند و از اعتدا و تجاوز بپرهیزند، بلکه این امر نیز از آن قابل فهم است که اصل بر غیرنظامیبودن اهداف میباشد؛ چه آنکه باید احراز شود کسانی با لشکر اسلام میجنگند یا از اماکنی به عنوان پایگاه جنگ بهره میبرند تا بتوان آن اشخاص یا اماکن را مورد حمله نظامی قرار داد، در غیر این صورت اعتدا، تجاوز و درگذشتن از حد تحقق مییابد که منهی خداوند است.
بر این اصل اساسی آثاری مترتب است که برخی از آنها در شمار قواعد بنیادین بشردوستانه قرار دارند؛ ممنوعیت بهکارگیری تسلیحات و ابزارهای جنگی که میتوانند رنج زاید و غیرضروری تولید کنند، ممنوعیت تخریب غیرضروری اموال و نیز منع حمله به اهداف نظامی در صورت منتهیشدن به تلفات شدید غیرنظامی یا آسیب گسترده به اهداف غیرنظامی: اصل ضرورت در حقوق بشردوستانه، دولتها را از اعمال زور در هر مخاصمه مسلحانه ورای آنچه که برای تحقق اهداف آنها ضروری است، منع میکند (گرینوود، 1387، ص59).
یادآوری این نکته مهم ضروری است که تعهد دولت اسلامی و سربازان مسلمان در رعایت قواعد بشردوستانه، تعهدی یکجانبه است و ماهیت تقابلی ندارد؛ بنابراین حتی اگر زنان و کودکان مسلمان به وسیله لشکر دشمن ددمنشانه مورد تهاجم و تعرض قرار گیرند، کسانی که در راه خدا در حال نبرد و کارزارند، به مقابلهبهمثل و خروج از حدود عدالت، انصاف، تقوا و گامنهادن در مسیر ستمگری و اعتدا مجاز نیستند: حتی اگر دشمن اسیران جنگی را گرسنه نگه دارد یا آنکه آنان را آنقدر تشنگی دهد که از شدت عطش بمیرند، سپاه و لشکر تقوا هرگز به چنین عملی با دشمن رضایت نخواهد داد (محقق داماد، [بیتا]، ص182)."