چکیده:
براساس اصل قانونیبودن که از مهمترین اصول حقوق کیفری به شمار میرود، جرمانگاری و اعمال مجازات فقط طبق قانون خواهد بود. این اصل پیش از حقوق موضوعه، براساس ادله فقهی متعدد در حقوق کیفری اسلام با تأکید بیشتر و دامنه وسیعتری به رسمیت شناخته شده است. براساس مبانی فقهی به ویژه ادله قرآنی، در احکام فرعی دین ـ جز در موارد حکم عقل به قبح یک عمل ـ بر خداوند است تا از باب لطف بر بندگان با فرستادن پیامبران، حکم عقل را مورد تأیید قرار دهد تا حجت را بر بندگان تمام نماید. از دیدگاه حقوق اسلام، وصول تکلیف به مکلف معیار است، نه صرف ابلاغ از سوی شارع؛ زیرا نفس بعث رسل در نزول عذاب موضوعیت ندارد، بلکه بعث رسل راهی برای رساندن تکالیف به بندگان و اتمام حجت بر آنان است. اصل قانونیبودن آثاری دارد؛ از جمله: « عطف به ماسبق نشدن قوانین کیفری»، «تفسیر مضیق قوانین کیفری» و «پذیرش ادعای جهل به قانون». از این رو، در تحقیق حاضر، مبانی حقوقی و قرآنی اصل قانونیبودن و آثار ناشی از آن بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
"درباره جرایمی که جنبه حقالناسی آنها غالب است، با توجه به اهمیت بالای پیشگیری از بزهدیدگی، فقها شرایط عامه تکلیف را برای شخص امر یا نهیشونده لازم ندانستهاند و اینگونه استدلال میکنند: در کسی که به او امر و نهی میشود، شرط نیست مکلف باشد؛ زیرا هرگاه دانسته شود غیرمکلف به غیر خود ضرر میزند، باید از کار او جلوگیری کرد (سیوری حلی، 1425، ج1، ص408).
اسلام آشکارا به مسلمانان اجازه داده است اگر با اظهار مخالفت و قطع رابطه از جانب بیگانگان خطری جانی، مالی، ناموسی یا حیثیتی متوجه آنان شود، با مدارا از توجه خطر جلوگیری نمایند؛ زیرا دین اسلام سعادت بشر را در دو جهان تأمین میکند و غرض هیچیک از احکام اسلام، به خطرافکندن افراد مسلمان نیست (حسینی همدانی، 1404، ج3، ص50/ مکارم شیرازی، 1374، ج2، ص501)؛ همانگونه که قرآن نیز در آیه مذکور این امر مهم را خاطرنشان ساخته است.
در آیه مذکور، «بجهالة» حال بوده، به معنای افرادی است که از حقیقت بیخبرند (طبرسی، 1377، ج4، ص152)؛ زیرا آیه شریفه دستور به تحقیق و بررسی خبر فاسق را داده است و رفع جهالت و حصول علم نسبت به خبر اوست و این احتیاط، راهکاری برای پیشگیری از بزهدیدگی افراد جامعه میباشد؛ زیرا تکیه و عمل بر اخبار غیرموثق بدون آگاهی از صحت و سقم آن، بسیار خطرناک است و میتواند حیثیت و حقوق اشخاص را به خطر بیاندازد (مکارم شیرازی، 1374، ج22، ص156)و بزهدیدگی آنانرا به همراه داشته باشد."