چکیده:
با تشکیل کشورهای مستقل قزاقستان ، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان در حوزه دریای خزر که در سال ١ ١٩ میلادی صورت گرفت ، تغییراتی در نقشه های جغرافیای سیاسی جهان بوجود آورد و این حوزه را به خصوص بعد از تخمین میزان قابل توجه انرژی در آن ، به مهمترین کانون ژئوپلیتیکی جهان بویژه در منطقه تبدیل نمود. همین عامل ژئواکونومیکی منازعاتی را در این حوزه ایجاد کرده است از جمله این منازعات می توان به مالکیت منافع اشاره کرد. تغییر مالکیت خزربعد از فروپاشی اتحاد شوروی از دو کشور (ایران و شوروی ) به پنج کشور (ایران ، روسیه ، آذربایجان ، ترکمنستان و قزاقستان ) زمینه شکل گیری مذاکراتی را در بین کشورهای این حوزه فراهم آورده است . محتوای این مذاکرات در ابتدا با انگیزه رفع و یا کاهش منازعات و حرکت به سوی همگرایی از سوی این کشورها بوده است اماتوجه به منافع ملی از سوی این کشورها مانع از این تصمیم شده است . در جنوب و غرب این حوزه دو کشور جمهوری اسلامی ایران ، جمهوری آذربایجان قرار دارند که بیش از هفتصد کیلومتر با یکدیگر مرز خشکی و آبی دارند و مانند سایر کشورها به دنبال کسب منافع بیشتر از این حوزه برای خود هستند. اتخاذ این استراتژی از جانب هر دو کشور طبعا منجر به افزایش واگرایی بین آنهامی شود. از آنجائیکه منافع حاصل از حوزه خزرمربوط به پنج کشور می باشد، لذا تحقیق حاضر علاوه بر بررسی اهمیت ژئوپلیتیکی کشورهای حوزه خزر بطور اعم و کشورهای جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران به طور اخص ، سعی در بیان این نکته دارد که عناصر تاثیر گذار در همگرایی ها و توجه بیشتر به منافع دریای خزر می تواند مبنایی منطقی در مذاکرات مربوط به تعیین رژیم حقوقی دریای خزر باشد و مآلابا کاهش واگرایی ها، موجبات افزایش همکاری های اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی را فراهم آورد
خلاصه ماشینی:
"ایران مبنای مستقیم و آذربایجان مبنای بدون توافق ساحلی شکسته را برای مرز بندی مطرح کرد نمایندگان ایران و جمهوی آذربایجان تهران 1381 بدون توافق ایران به دنبال تثبیت سهم بیست درصدی از خزر است نمایندگان دو کشور باکو 1381 - امضاء ده سند همکاری دیدار رؤسای جمهور دو کشور باکو 1383 - دستور توقف برنامه های سیاسی و انتقادی شبکه آذری زبان سحر دیدار نماینده ایران با مقامات باکو 1389 دیدار وزرای امور خارجه و رؤسای - تأکید بر حل و فصل مشکلات مرزی و تشکیل کمیته های مرزی جمهور باکو 1391 سفررئیس نهاد ریاست جمهوری - مقدمات دیدارهای دو جانبه آذربایجان به ایران تهران 1392 تأمین منافع مشترک و حل و فصل اختلافات در کوتاه مدت ، میان مدت بدون امضاء توافق و بلند مدت سفررئیس جمهور آذربایجان به ایران تهران 1393 این موضوع دردست بررسی است و قراردادی بسته نشده است مشارکت ایران در پروژه گازی شاه دنیز مقامات نفت و گاز دو کشور تهران ١٣٩٣ جدول شماره (٩) مهمترین شرکای تجاری کشورهای حوزه خزر شرکای تجاری شرکای تجاری شرکای تجاری شرکای تجاری شرکای تجاری قزاقستان ترکمنستان جمهوری آذربایجان ایران روسیه چین آمریکا روسیه اتحادیه اروپا آمریکا ایتالیا روسیه ترکیه چین فرانسه فرانسه چین آلمان عراق آلمان هلند ایران چین امارات چین روسیه آذربایجان آمریکا هندوستان اتحادیه اروپا آمریکا ترکیه اکراین افغانستان بریتانیا آلمان اکراین انگلیس کره جنوبی ایتالیا اکراین ایتالیا ژاپن اتاق بازرگانی ، صنایع و کمیتۀ دولتی آمار اتاق بازرگانی ، همتیان ، ١٣٩٢ معادن تهران ٢٠١٣ جمهوری آذربایجان گمرک جمهوری صنایع و معادن ٢٠١٠ اسلامی ایران ، ١٣٩٢ تهران ٢٠١٣ ٣- روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان جمهوری اسلامی از نظر تاریخ ، زبان ، مذهب و حتی موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی از اشتراکاتی برخوردار هستند."