چکیده:
مقاله حاضر به شرایط ساختاری ـ نهادی مجلس کـه مهـم تـرین نهاد برآمده از انقلاب مشروطه در ایران است میپردازد. بر مبنای رویکرد نهادگرایی تاریخی، چگونگی و چرایی روند تحول مجالس دوره مشروطه (مجلس اول تا مجلس چهـارم) و تعامـل شـرایط ساختاری جامعه ایران و ویژگـیهـای نهـادی مجلـس در مسـیر منتهی به بن بست مجالس مشروطه را بررسـی مـیکنـد. سـوال اصلی این است که چه شرایطی به ناکارآمد شدن و بـن بسـت در مجالس مشروطه انجامیده است . اصلیتـرین فرضـیه تحقیـق آن است کـه شـرایط نهـادی ایجادشـده در ایـران عصـر قاجـار بـه ناکارآمدی مجـالس مشـروطه کمـک کـرده اسـت . روش علـی ـ تاریخی براسـاس روایـت علـی بـرای بررسـی تـاریخی و آزمـون فرضیات به کار گرفته شده است . براساس نتـایج بـه دسـت آمـده، برآیندی از شرایط ساختاری ـ نهادی جامعـه ایـران اواخـر دوره قاجار، فرایندهای وابسته بـه مسـیر و بازتولیـد آنهـا در مجـالس مشروطه ، روند تحول مجلس را در طول تـاریخ مشـروطیت رقـم زد. در این روایت ، پیامدهای منتج از گسترش نفوذ نظام جهانی، اقتصاد سرمایه داری، دولت مستبد و ضعیف قاجار در طول زمان، مولد ساختار طبقاتی نامتعادلی در سـاختار جامعـه ایـران اواخـر دوره قاجار شده است ؛ و همین امر، بازخورد مثبت ناشی از عـدم تعادل طبقـاتی، روابـط نامتقـارن قـدرت در سـاختار سیاسـی را بازتولید میکند. مجموع این شرایط در کنار فعالیت هـای حزبـی ناکارآمد در طول عمر مجلس ، به عدم تحول مجلـس و متعاقـب آن بازمانـدن مسـیرهای تحـول سیاسـی در تـاریخ ایـران عصـر مشروطیت انجامیده است .
خلاصه ماشینی:
در این روایت ، پیامدهای منتج از گسترش نفوذ نظام جهانی، اقتصاد سرمایه داری، دولت مستبد و ضعیف قاجار در طول زمان، مولد ساختار طبقاتی نامتعادلی در سـاختار جامعـه ایـران اواخـر دوره قاجار شده است ؛ و همین امر، بازخورد مثبت ناشی از عـدم تعادل طبقـاتی، روابـط نامتقـارن قـدرت در سـاختار سیاسـی را بازتولید میکند.
واژگان کلیدی : تحول نهادی، نهـادگرایی تـاریخی، روش علـی ـ تاریخی، مجالس مشروطه ، طبقات اجتماعی مقدمه انقلاب مشروطه نخستین حرکت برای برپایی دولتـی قـانونمنـد براسـاس نهادهـای جدید برای تحقق خواسته های نیروها وطبقات اجتمـاعی آسـیب دیـده از تحـولات نیمه قرن نوزدهم جامعه ایران است و مهم ترین دستاورد آن پیـدایش نهادهـایی بـود که نویدبخش تغییر ساختار قـدرت سـنتی بـودهانـد.
حـال ایـن سـؤال مطرح میشود که خصایص ساختاری جامعه ایران چه نقشی در سیر تحـول نهـادی مجالس ایران دوره مشروطه داشته اند؟ نهادها اکنون در کانون هر نظریه پردازی و تبیین در علوم سیاسی قـرار دارنـد و تحلیل گرانی که در عرصه های مختلف کار میکنند، آثار الهامبخشی خلق کردهاند که اهمیت فراوان آرایش های نهادی بـرای برآینـدهای سیاسـی و اجتمـاعی را تصـریح کرده و بر آن تأکید میکنند (پیرسون، ١٣٩١: ١٤٧).
لیکن با اذعـان به خاصیت پایداری نهادها در طول تـاریخ و پیونـدی کـه بـه همـین واسـطه میـان گذشته و آینده جریانهای اجتماعی پدید میآید، شرایط و چگونگی تحول نهادهای شکل گرفته در طول تاریخ این دوره، نقش تعیین کنندهای در آینـده تـاریخ تحـولات جامعه ایران داشته است .
Labours (Ends),New Institutionalism: Theory and Analysis, University of TorontoPress Incorporated.
3-25, Edited by Andre Lectures,New Institutionalism: Theory and Analysis, University of Toronto Press Incorporated.
), New Institutionalism: Theory and analysis, University of Toronto Press Incorporated.