چکیده:
تأثیر فرهنگ اسلامی در متون ادب فارسی، که از عالیترین عناصر فرهنگی و اندیشهای جامعه محسوب میشوند، امری انکارناپذیر است و کمتر شاعر یا نویسندهای است که بازتاب معارف اسلامی را در کلام خود نداشته باشد. در این بین، نهجالبلاغه تأثیر شگرفی در شعر و نثر فارسی گذاشته است؛ بسیاری از شعرای زبان فارسی کوشیدهاند تا با توجه به میزان درک و توانایی خود از نهجالبلاغه و آموزههای اخلاقی و تعلیمی آن بهرهمند شوند. سعدی از جمله نویسندگانی است که در آثارش از نهجالبلاغه تأثیر پذیرفته است و میزان این تأثیرپذیری درخور تأمل است؛ تا آنجا که میتوان اذعان داشت که بعد از قرآن کریم، نهجالبلاغه کاملترین و مهمترین سرمشق او بوده است. مطالعة بوستان سعدی در این پژوهش نشان داد که سعدی در آرمانشهر خود از سخنان گهربار و ارزشمند امام علی (ع) در نهجالبلاغه بهرههای فراوانی برده است و از این راه صبغۀ حکیمانه و اخلاقی اثر خویش را پررنگتر کرده است.
خلاصه ماشینی:
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (سعدی، 1381: 115) در اندیشۀ سعدی یکی از راههای سربلندی و به عزت رسیدن انسان تواضع و افتادگی است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 116) سعدی در جای دیگر افتادگی در عین بزرگی را به مخاطب گوشزد میکند؛ بدین معنی که بهترین مردم کسی است که در عین قدرت و بزرگی فروتنی کند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 38) امام علی (ع) نیز دربارۀ ضرورت تواضع و فروتنی اغنیا در برابر تهیدستان و اخلاق توانگران در حکمت 406 میفرماید: «چه نیکوست فروتنی توانگران در برابر مستمندان، برای به دست آوردن پاداش الهی ...
سعدی معتقد است هرگاه غلبه و تغییر سرنوشت از قدرت و ارادۀ انسان خارج باشد، راهی جز سازگاری و رضامندی وجود ندارد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (سعدی، 1381: 136) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 231) سعدی یکی از دلایل خشنود نبودن خداوند از بندگان را ناراضی بودن آنها از قسمت و سرنوشتی میداند که خداوند برایشان مقرر کرده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 149) حضرت علی (ع) نیز در بخشهای گوناگون نهجالبلاغه به این ویژگی مهم در وجود انسان اشاره میکند و به سبب اهمیت خرسندی و بیان نتایج مثبت آن در زندگی میپردازد.
سعدی در این باره داد سخن داده است و مخاطبش را از افشا کردن راز خود و دیگران برحذر داشته است؛ زیرا اگر راز انسان آشکار شود، دیگر امکان پنهان کردن آن نیست: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (سعدی، 1381: 155) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 78) امام علی (ع) نیز در حکمت 162 دربارۀ رازداری میفرماید: «آن کس که راز خود را پنهان دارد اختیار آن در دست اوست» (نهجالبلاغه، 1390: 475).