چکیده:
مسأله شهادت یا مرگ طبیعی امامان شیعه(ع) از جمله مسائلی است که نظر شیعهپژوهان را به خود جلب کرده است. شیخ صدوق (م381هـ.ق) شهادت همه ائمه(ع) را بخشی از اعتقادات شیعه شمرده است ولی شیخ مفید (م413هـ.ق) با تردید در این حکم عام، شهادت بیشتر امامان: از جمله امام جواد(ع) را نپذیرفته و بر این باور است که امام(ع) به مرگ طبیعی رحلت کرده است. اختلاف نظر این دو عالم بزرگ، با توجه به جایگاه بلندی که دارند، منشأ بحثهای گوناگونی در سالهای اخیر شده است. این نوشتار با تفکیک سه رویکرد تاریخی، روایی و کلامی در بررسی این موضوع، کوشیده است با تکیه بر شواهد تاریخی، اختلاف این دو عالم بزرگ شیعی را نتیجه دو رویکرد متفاوت در بررسی موضوع بداند و نشان دهد این دو دیدگاه با یکدیگر قابل جمعند.
خلاصه ماشینی:
بررسی دیدگاه شیخ مفید درباره شهادت امام جواد تاریخ دریافت : ١٣٩٤/١١/٣٠ تاریخ تأیید: ١٣٩٤/١٢/٥ 1* مصطفی صادقی / مسأله شهادت یا مرگ طبیعی امامان شیعه از جمله مسـائلی اسـت کـه نظر شیعه پژوهان را به خود جلب کرده است .
/ میتوان از بیشتر کتاب هایی که درباره تاریخ معصـومین نوشـته شـده اسـت ، بـه عنوان پیشینه این بحث یاد کرد؛ اما بررسی ویژه این موضوع ، در کتاب های زیر جـدیتـر / است : سید جعفر مرتضی عاملی در کتاب الصحیح من سیرة النبـی الاعظـم بـه مناسـبت 1 / حدیث مسمومیت رسول خدا به نقد دیدگاه شیخ مفید پرداخته است ؛ مرحوم صدر در کتاب تاریخ الغیبۀ الصغری به مناسبت بحث از رحلت امام عسکری مطالبی در این باره بیان میکند٢ و شهید مطهری در پاسخ به سؤالی درباره شهادت امام رضا به اجمال از / این موضوع بحث کرده است .
شاید شیخ مفید در میان بزرگان شیعه امامیه ، تنها کسی باشـد کـه بـه ایـن موضـوع / پرداخته است و با سن کم امام جواد ، به صراحت شهادت آن حضرت را نپذیرفته است .
همان گونه که شیخ مفید هم توجه داشته و بیان کـرده اسـت ، گـزارش هـایی دربـاره / شهادت امام هفتم و هشتم نیز میتوان یافت ؛ اما درباره شهادت شش امام دیگر، جز اقوال غیر صریح و نقل قول هایی با عبارت قیل و مانند آن ، گزارشی در منابع شیعه و اهل سنت دیده نمیشود.