چکیده:
در دوره سلاطین دهلی (602-932ﻫ/1206-1526م)، روابط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی میان ایران و هند، گستردهتر شد. از این رو تأثیر ایرانیان در حوزههای گوناگون چون سیاست، فرهنگ، اقتصاد و تشکیلات اداری در قلمرو سلاطین دهلی افزایش یافت. غلامان ترک بهعنوان بنیانگذاران سلطنت دهلی، که خود در دربار پادشاهان غزنوی و غوری بالیده بودند، پیش از اعلام استقلال در دهلی، با نظام اداری و تشکیلاتی ایرانیان بهخوبی آشنا شده بودند. بهعلاوه بسیاری از دیوانسالاران ایرانی در این دوره از ایران و ماوراءالنهر به دهلی مهاجرت کردند و در کارهای اداری و دیوانی اشتغال یافتند. از اینرو تشکیلات اداری در دوره سلاطین دهلی بهشدت متأثر از سنتهای ایرانی و اسلامی بود که با سنتهای محلی و بومی هند، درآمیخته بود. این مقاله به بررسی تأثیرات دیوانسالاری ایرانی بر تشکیلات اداری سلاطین دهلی پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
دیگر عامل تأثیرگذاری ایرانیان آن بوده که سلاطین دهلی از طریق پندنامه های پادشاهان ایران باستان و دوره اسلامی با سنت ها و فرهنگ ایرانی آشنایی یافته بودند.
جوزجانی ، ٤٦٤/١-٤٦٥، ٤۸۳، ٤۹۰، ٤۹۳؛ برنی ، همان، ١١١، ۳٥۳-۳٥٤؛ سیهرندی، ١۰۷-١۰۸، ١۲٦؛ عفیف ، ۲۸١، ٤۹۸-٥۰۲؛ فرشته ، ٤۸۸/١.
سنت های مرتبط با مقام سلطنت و تشریفات دربار در صدر تشکیلات اداری حکومت های ایرانی -اسلامی ، سلطان قرار داشت و کلیه نهادهای سیاسی و نظامی کشور زیر نظر وی اداره می شد.
ابن بطوطه ، ۷۳/۲-۷٥؛ برنی ، تاریخ فیروزشاهی، ۳١؛ عفیف ، ۸۰، ۲۷۸-۲۸١، ۲۸٥، ۳٥٥-۳٦١.
۲۷ ابن بطوطه و شمس سراج عفیف ، که شخصا در بار عام سلاطین دهلی حضور پیدا کرده بودند، گزارشهای ۲۸ مفصلی از چگونگی برگزاری این مراسم ارائه کرده اند.
حسن نظامی ، ۲٤۳-۲٤٤؛ جوزجانی ، ٤٦/۲، ٦۰؛ عفیف ،٦۰؛ دهلوی، قران السعدین ، ٦١؛ دهلوی، خزائن الفتوح، ٥۷، ٥۹؛ برنی ، تاریخ فیروزشاهی، ۲۰۲، ٥۷۸؛ ابن بطوطه ، ١۰۳/۲؛ عصامی ، ۹١، ١۰۸، ١٥۸، ١٥۹، .
جوزجانی ، ۲١/۲ ،۳٦؛ برنی ، همان، ۳۳، ۲۸٥، ۳۷۹؛ عفیف ، ١۰ ،۲۷١، ۳۳۷؛ سیهرندی، ۷٤؛ ابن بطوطه ، ۸۲/۲؛ دهخدا، ذیل شربت ، ١٤۲۰۸/۹.
١۰٦ در دوره سلاطین دهلی نیز رسیدگی به امور سپاهیان بر عهده دیوان عرض بود.
١۲۰ در دوره سلاطین دهلی نیز دیوان برید یکی از دیوانهای مهم بود که ریاست آن را صاحب برید (برید ممالک ) بر عهده داشت .