چکیده:
با گسترش جنبش موسوم به جنبش وهابی در جزیرةالعرب، سایر مسلمانان جهان اسلام به این جنبش واکنش نشان دادند و آراء محمد بن عبد الوهاب در بین مسلمانان، مخالفان و موافقانی جدی یافت. بهنظر میرسد خبر پیدایش این جنبش در همان سالهای آغازین شکلگیری، به گوش مسلمانان شبهقاره هند هم رسیده بود. با ورود اندیشههای محمد بن عبد الوهاب به شبه قاره، برخی از مسلمانان هندی «وهابی» خوانده شدند؛ ولی معنای این اصطلاح، در ابتدا روشن نبود؛ گفتهاند صفت «وهابی» اتهامی بود که دولت بریتانیا برای مقابله با مخالفان برضد آنها رواج داد. چنانکه جنبش جهادی سید احمد بریلوی، در نیمه اول قرن سیزدهم در بین انگلیسیها، بهعنوان حرکتی شناخته شد که درصدد ترویج آراء وهابیان در هند بوده است؛ اما این نظر مقبول مسلمانان نبود. از این رو، چگونگی ورود عقاید جنبش وهابی و آشنایی برخی مسلمانان شبهقاره هند با آن، چندان روشن نیست. این مقاله در پی آن است تا با بررسی جنبش سید احمدی بریلوی و نقد دیدگاههای مرتبط با آن و همچنین بررسی برخی رویدادهای مهم همزمان، با رویکردی تاریخی، به این سؤال پاسخ دهد که نخستین آگاهیها و آشنایی مسلمانان شبه قاره هند با جنبش وهابیت، چگونه و از چه طریق بوده است؟
خلاصه ماشینی:
با ورود اندیشه های محمد بن عبد الوهاب به شبه قاره ، برخی از مسلمانان هندی «وهابی » خوانده شدند؛ ولی معنای این اصطلاح، در ابتدا روشن نبود؛ گفته اند صفت «وهابی » اتهامی بود که دولت بریتانیا برای مقابله با مخالفان برضد آنها رواج داد.
چنانکه جنبش جهادی سید احمد بریلوی، در نیمه اول قرن سیزدهم در بین انگلیسی ها، به عنوان حرکتی شناخته شد که درصدد ترویج آراء وهابیان در هند بوده است ؛ اما این نظر مقبول مسلمانان نبود.
واقع انگلیسی ها برای مبارزه با مخالفان سیاست های خود، آنها را به وهابی گری متهم می کردند؛ با این حال در نیمه دوم قرن سیزدهم / نوزدهم و نیمه اول قرن چهاردهم /بیستم ، اندیشه های محمد بن عبد الوهاب که در حجاز و برخی دیگر از سرزمین های اسلامی شهرت زیادی یافته بود، در هند نیز طرفدارانی داشت .
در این مقاله ، دیدگاه های فقهی و کلامی برخی از عالمان بزرگ شبه قاره چون شاه ولی الله دهلوی مورد مطالعه قرار گرفته و سپس چگونگی تأسیس مدارس دئوبندیه ، جماعت اسلامی و آراء سید احمد بریلوی، بررسی شده است .
اثر دیگر پایان نامه ای است با عنوان الحرکة السلفیة فی البنغال، نوشته محمد مصلح الدین (ریاض، ١٤١۲) که نویسنده اش به دفاع از جنبش وهابیت و نقش آن در مقابله با شرک و بدعت در بنگال پرداخته و معتقد است همه جنبش های قرن سیزدهم /نوزدهم در هند متأثر از جنبش محمد بن عبد الوهاب بوده اند.