چکیده:
مقاله حاضر به بررسی معنا و مفهوم لغوی و اصطلاحی سه عنوان «بغی»، «محاربه» و «نافرمانی مدنی» پرداخته است تا خلط میان آ نها موجب اشتباه در صدور حکم، و تضییع حقوق و ستم به دولت و مردم نشود. این بررسی نشان می دهد که سه عنوان بغی، محاربه ونافرمانی مدنی هم از نظر لغوی و هم از نظر اصطلاحی با یکدیگر متفاو تاند. روش بحثدر این نوشتار، که عهد هدار شناسایی مفاهیم مشابه فقهی که در عرصه حقوقی و سیاسی همکاربرد دارند، توصیفی تحلیلی بوده و از منابع لغوی، و فقهی و در برخی موارد، حقوقی وبه رغم « محاربه » و « بغی » سیاسی استفاده شده است. بر اساس این بررسی، دو عنواندر پاره ای « مقاومت و نافرمانی مدنی » تفاوتی که دارند، عناوینی مجرمان هاند. در حالی کهموارد، حق و حتی تکلیف شهروندی است؛ اگرچه در برخی از موارد هم م یتواند جرمباشد، اما با عناوین مجرمانه فوق، تفاوت بسیاری دارد.
خلاصه ماشینی:
"پرسشی که مطرح است آنکه، چون از آیه شریفه سوره حجرات، «وجوب قتال با بغات» استفاده میشود، پس بغات به کسانی اطلاق میشود که از نظر عده و عده به اندازهای باشند که دفع شر آنان به جهاد نیاز دارد؟ آیا اگر از نظر عده و عده به این اندازه نباشند، باغی نیستند یا باغی هستند، ولی حکم شرعی، «جهاد با آنان» نیست، بلکه از هر راهی که بتوان فتنه آنان را دفع کرد، دولت اسلامی موظف به انتخاب آن راه و روش است؟ به نظر میرسد با توجه به آنچه در توضیح تفاوت «باغی» و «محارب» در اصطلاح فقهی گفته شد، اگر از نظر عده و عده به آن اندازه نباشد، باغی نیستند، ولی محاربند.
اما برداشت دیگری هم از این شرط شده که عبارت است از: اختلاف نظر سیاسی با امام و دولت مرکزی؛ چرا که اگر خروج نه به سبب اختلاف نظر سیاسی، بلکه به دلیل ایجاد فساد و فتنه در جامعه و بر هم زدن امنیت اجتماعی باشد، شخص، «راهزن و مفسد» است نه «باغی» اصطلاحی.
با این همه به نظر میرسد که تفاوت اساسی و بنیادی میان عنوان «بغی» و عنوان «افساد و محاربه» آن است که بغی «خروج علیه حکومت بر حق و تلاش مسلحانه برای براندازی آن» است؛ در حالی که «افساد و محاربه» لزوما چنین نیست، چه بسا با هدف «بر هم زدن امنیت اجتماعی و ایجاد رعب و وحشت در میان مردم» یا «به فساد کشیدن جامعه» به منظور دستیابی به اهداف دنیوی خود مانند کسب ثروتهای هنگفت، غارت و دزدی یا متهم کردن رقبای سیاسی به بیکفایتی در اداره مطلوب جامعه و امثال آن باشد."