چکیده:
نرمافزار به مجموعهای از اظهارات و دستورالعملهای به کار گرفته شده مستقیم یا غیرمستقیم در رایانه برای نیل به هدفی مشخص، تعریف میشود. نرمافزارها برگرفته از افکار پدیدآورنده خود هستند و کارآمدترین روش حمایت از آنها، از مجرای حقوق مالکیت فکری است. در ابتدا، نرمافزارها به صورت نوشته ایجاد میشوند که میتوان رایجترین روش حمایت از آنها را حمایت از طریق کپیرایت دانست. در دستورالعملهای اروپایی، نرمافزارها صراحتا اثر ادبی شناخته شدهاند. اما با توجه به موافقتنامه تریپس و قوانین اختراعات آمریکا و انگلستان، میتوان دریافت که امکان ثبت نرمافزار بهعنوان اختراع نیز وجود دارد. نرمافزارها بعضا ابزارهای اقتصادی قدرتمندی هستند و امور حیاتی کشور، توسط آنها انجام میگیرد. بنابراین باید این امکان را داشته باشند تا با رعایت ضوابط مربوط، بهعنوان اختراع ثبت شوند. به همین دلیل، اداره اختراعات اروپا هم که در آغاز مطابق کنوانسیون اختراعات اروپا، نرمافزارها را از شمول ثبت بهعنوان اختراع خارج میدانست، با انعطاف بیشتر، نرمافزارهای دارای اثر فنی قابل اعتنا را بهعنوان اختراع ثبت کرد. با حمایت از نرمافزار بهعنوان اختراع، حق استفاده، ساخت و عرضه انحصاری برای پدیدآورنده وجود خواهد داشت. در اختراعات از ایده مجسم در نرمافزار نیز حمایت میشود که از تفاوتهای اساسی اختراعی شناختن نرمافزار یا اثر ادبی دانستن آن محسوب میشود. در حقوق ایران هم نرمافزار در صورت وجود شرایط لازم، اختراع شناخته میشود که تا حدی با حقوق کشورهای آمریکا و انگلیس همسو است.
خلاصه ماشینی:
"در این موضوع، به نظر می رسد بـین مـاده ١ قـانون نـرمافـزار و مـاده ١٦ قـانون اختراعـات، تعارضـی در زمینـه محاسـبه مـدت زمـان حمایـت وجـود دارد؛ یعنـی اگـر نرمافزاری به عنوان اختراع شناخته شود، مدت حمایت از حقـوق مـادی آن طبـق قـانون 89 اختراعات ٢٠ سال است یا طبق قانون نرمافزار ٣٠ سال خواهد بود؟ با توجه به حمایـت از نرمافزار در حقوق ایران که اصل را بر حمایت های حق مؤلف از آن قـرار داده اسـت ، مدت حمایت ، ٣٠ سال از تاریخ پدیدآمدن نرمافزار است که علیرغم لزوم تأییـد شـورای عالی انفورماتیک و ثبت نرمافزار توسط وزارت فرهنگ و ارشـاد اسـلامی ، ایـن تأییـد و ثبت ، اثر قهقرایی خواهد داشت و از تـاریخ پدیدآمـدن نـرمافـزار، محاسـبه و منشـأ اثـر خواهد بود.
حال که تفاوتهای میان نظام اختراعـات و حـق مؤلـف شـرح داده شـد و مشـکلات موجود در ثبت نرمافزار به عنوان اختراع بیان شد، سؤال این خواهد بود که چرا باز هـم برخی به دنبال کسب حمایت از نرمافزار خود از طریق نظام اختراعات هستند؟ در پاسخ می توان گفت که اگرچه تحت حمایـت نظـام اختراعـات قـرار دادن نـرمافـزار، گران و هزینه بر است ، ولی باز هم علت رغبت پدیدآورنـدگان بـه اسـتفاده از حمایـت هـای نظام اختراعات، حق ممانعت دیگران از ساخت ، استفاده یا فروش اختراع ثبـت شـده اسـت ؛ هرچند شـخص خـاطی ، خـودش مسـتقلا آن را ابـداع کـرده باشـد [٢٠، ص١١٧]؛ بـا ایـن توضیح که مخترع یک نرمافزار می تواند مانع اسـتفاده بـدون مجـوز دیگـران از الگـوریتم مشخص یا خلق برنامـه هـای نـرمافـزاری کـه مجموعـه ای را از همـان روش معـین اجـرا می کنند، شود."