چکیده:
فرهاد حسن زاده (متولد1341) یکی از نویسندگان طنز پردازی است که در عرصه ی ادبیات کودکان و نوجوانان به خوبی درخشیده است . از بهترین آثار طنز وی مجموعه کتاب هایی به نام «روزنامه سقفی» و «لطیفه های ورپریده» است. در این کتاب ها که تقلیدی طنزآمیز از مطبوعات جدی بزرگسالان است، کارکترهای کودک و نوجوان آن در قالب هیات تحریریه یک روزنامه به بیان طنزآمیز مسایل روزمره ی کودکان و نوجوانان در جامعه امروز می پردازند که این روش به دلیل زاویه دید متفاوت و کودکانه کارکترهای آن، این اثر را از شیرینی و جذابیت بسیاری برخوردار ساخته است. این کتاب ها به دلیل ویژگی های مطبوعاتی آن ، بیشتر بر طنزهای کلامی تکیه دارند اما علاوه بر آن طنزهای موقعیتی هم در آنها دیده می شود. بر اساس یافته های این مقاله، یکی از دلایل برجستگی طنز حسن زاده در این آثار به کارگیری طیف وسیعی از شگردهای طنز آفرینی است که با ویژگی های سنی و ظرفیت های زبانی کودکان و نوجوانان متناسب است. این شگردها را می توان در سه دسته عمده ی لطیفه ، نقیضه و سایر شگردها تقسیم نمود . هدف این مقاله طبقه بندی و تحلیل این شگردها با روشی توصیفی- تحلیلی است تا تاثیر این شگردها بر موفقیت طنز حسن زاده بررسی نمایند.
خلاصه ماشینی:
طنز او در جاهایی صرفا برای لذت و سرگرمی مخاطبان کودک و نوجوان است و در جاهایی نیز، علاوه بر لذت و سرگرمی، غیرمسـتقیم نکتـه هـای تربیتـی، اخلاقـی و اجتماعی را به مخاطبان خود منتقل میکنـد؛ درواقـع ، یکـی از دلایـل برجسـتگی طنـز حسن زاده (همان گونه که در صفحات بعدی مقالـه خواهیـد دیـد) تبـدیل کـردن همـین محدودیت ها به فرصت ها و ویژگیبخشیدن به طنـز کودکـان و نوجوانـان اسـت .
در ایـن اثـر، شخصیت های کودک و نوجوان ، مانند ورپریده (سردبیر)، خیرندیده (خواهر ورپریـده )، ملخ الشعرا (همان ملـک الشـعرا)، عمـه مربـا و خالـه فنـدق ، اعضـای هیئـت تحریریـه ی روزنامه ی سقفی همشاگردی هستند که همگی شخصیت هایی کمیک و دوسـت داشـتنی دارند؛ البته ، حسن زاده در این اثر چندان در پی پروردن شخصیت های طنـز نیسـت ؛ امـا لحن صمیمی و زبان محاوره ای و ساده ی این شخصیت ها، به همراه شوخ طبعیهایی کـه در نوشته های خود به کار میبرند، تاحد بسیار، سبب برقراری ارتباط با مخاطبان کودک و نوجوان شده است .
درک لذت بسیاری از این لطیفه ها نیازمند نگریسـتن از زاویه ی دید کودک و نوجوان است ؛ به همین دلیل ، یکی از دلایل تمـایز طنـز کودکـان و نوجوانان با طنز بزرگ سالان ، همین تفاوت در پس زمینه و همـاهنگی اجتمـاعی اسـت ؛ زیرا «مخاطب لطیفه براساس پیشینه ی فرهنگی خود، از تمام مظاهر فرهنگی، الگویی در ذهن دارد» (اخوت ، ١٣٧١: ٣٠).