چکیده:
مطالعات پسااستعماری یکی از حوزههای مطالعاتی جدید دربارهی مسائل کشورهای غیر غربی و فرهنگ آنهاست. این نگرش انتقادی در تعریفی اجمالی به مجموعهای از رهیافتهای نظری اشاره دارد که با تاکید بر پیامدهای استعمارگران به تحلیل گفتمان استعماری میپردازد. نظریه و نقد پسااستعماری بیش از هر چیز به تحلیل گفتمان استعماری و به چالش کشیدن سوژه امپریالیستی و هژمونی انسان غربی مربوط میشود. است .به طور کلی مطالعات پسااستعماری تلاشی متنمحورانه در جهت وارونهسازی چشم انداز غربی به دیگری غیرغربی است. دامنهی وسیع موضوعات مورد علاقهی مطالعات پسااستعماری از نظریه و نقد ادبی تا مطالعات اقتصاد سیاسی، پژوهش دربارهی حکومتهای استعماری، مسئلهی هویت و مطالعات فرهنگی و....؛ را در بر میگیرد. در این مقاله تلاش میشود تا از رهگذر بررسی مطالعات پسااستعماری به این امر پرداخته شود که این دسته از مطالعات دارای چه ضرورت و نیز الزامی برای گسترش و تعمیق در جوامع غیرغربی همچون ایران هستند.
خلاصه ماشینی:
نقد پسااستعماری درصدد آشکار کردن این نکته است که «سلطه ی اقتصادی و سیاسی که عناصر کلیدی امپریالیسم و استعمار در قرون هجدهم و نوزدهم را تشکیل میداد، همواره با صورت بندی و تکوین گفتمان هایی همراه بود که در آن ها «غیریت » مردمان آسیا و آفریقا به عنوان هویتی مستقل نفی میشد، و از نظر فرهنگی نیز استعمار میشدند، و در این ضمن برتری فرهنگی و اخلاقی قدرت های اروپایی نیز همواره بدون کم ترین تردید یا پرده پوشی مورد تأیید و تأکید قرارمیگرفت .
( العطاس ، ٢٠٠٣ : ٦٠١) همان طور که امپریالیسم اقتصادی و سیاسی مستلزم کنترل بر منابع ، تولید و فروش محصولات مستعمرات بود و امروزه استعمار جدید و نئوامپریالیسم به صورتی غیرمستقیم و از راه هایی چون حقوق بین الملل ، قدرت بانک های مالی عظیم ، تهدید ابرقدرت ها به مداخله نظامی و عملیات های مخفی و پنهان ادامه مییابد، میتوان گفت که نوعی نئوامپریالیسم آکادمیک هم وجود دارد که بر اساس آن ، غرب به صورت انحصاری سیطره خویش را بر ماهیت و جریان های معرفت علوم اجتماعی و انسانی حفظ کرده است .
(العطاس ، ٢٠٠٣ : ٦٠٧) این تقسیم کار از موانع پیشرفت و توسعه علوم انسانی و اجتماعی در غرب است ، زیرا توسعه اگر به معنای طرح مفاهیم ، نظریات و روش های بدیع و اصیلی باشد که بتواند برای مطالعه اوضاع و احوال فعلی و تاریخی ممالک جهان سومی به کار آید، در این وضعیت چنین محصولاتی به دست نمیآید.