چکیده:
نظام جمهوری اسلامی ایران در عین حفظ برخی اصول و چارچوب های کلان طی بیش از سه دهه حیات خود، تحولات شگرفی را در عرصه های مختلف تجربه کرده است که عرصه امنیت نه فقط یکی از آنها، بلکه تعیین کننده تحول در بسیاری از عرصه های دیگر نیز بوده است . بر این اساس ، لازم است موضوع تحول مبانی نظری امنیت در جمهوری اسلامی ایران در کانون توجه قرار گیرد تا هم ماهیت و ابعاد آن و هم تاثیرش در سایر عرصه ها مشخص شود. استدلال نگارنده این است که مبانی هستی شناختی امنیت در جمهوری اسلامی ایران از غرب محوری به سمت بومی گرایی تغییر یافته ، اما تحولات متناسب با این تغییر در حوزه های معرفت شناختی و روش شناختی صورت نگرفته است . در واقع ، مساله اساسی این نوشتار بررسی میزان تناسب و توازن در مبانی هستی شناختی ، معرفت شناختی و روش شناختی امنیت در جمهوری اسلامی ایران و فهم و درک علل و دلایل عدم توازن در آنهاست . به عبارت دیگر، فرضیه نویسنده این است که تحول مبانی معرفت شناختی و روش شناختی امنیت در جمهوری اسلامی ایران متناسب با تحول در مبانی هستی شناسی آن نبوده است . بررسی و آزمون این فرضیه خواه ناخواه ما را به امکان یا امتناع تحول در این حوزه ها و همچنین کشف دلایل و زمینه های آن سوق خواهد داد.
خلاصه ماشینی:
این اهمیت و ضرورت دگرگونی در بنیان های فرهنگی -اجتماعی و معرفتی با گذر زمان بسیار بیشتر از روزهای نخستین انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفته و در برخی حوزه های خاص ، از جمله در مطالعات امنیتی و راهبردی که کاملا با بقا و موجودیت نظام سیاسی جدید در ارتباط است - به صورت برجسته خود را نشان داده است .
سپس مبانی هستی شناسی ، معرفت شناسی و روش شناسی امنیت در جمهوری اسلامی ایران را شناسایی کرده ، تحولات آنها را مورد بررسی قرار دهیم و در نهایت ، میزان تناسب و توازن بین این مبانی را بررسی کنیم تا بر این اساس ، بتوانیم با دقت بیشتر در مورد امکان یا امتناع مطالعات امنیتی بومی در ایران سخن به میان بیاوریم .
در واقع با وجود اینکه امنیت ایمانی به عنوان مبنای جدید هستی شناسی امنیت در جمهوری اسلامی ایران مستلزم توجه به جهان بینی توحیدی است که باید به عنوان یک نگرش خاص و مورد تأکید جمهوری اسلامی ایران به آن توجه شود و مبانی معرفتی و ابزارهای روشی آن تدوین و معرفی گردد، اما دستکم (با فرض امکان پذیری ) تا زمانی که اندیشمندان ایرانی مبانی معرفت شناسی و روش شناسی لازم برای شناخت امنیت ایمانی و حتی ایمنی مادی را براساس جهان بینی خاص خود ایجاد نکرده اند، در این سطوح باید از مبانی معرفتی و روشی غربی استفاده شود.
ب ) امکان یا امتناع شکل گیری مطالعات امنیتی بومی در ایران این واقعیت غیرقابل انکار است که ایدة امنیت ملی در غرب و براساس مبانی هستی شناسی مادی گرای غربی شکل گرفته و مبانی معرفت شناسی و روش شناسی خاص خود را نیز ایجاد کرده است (بوزان ، ١٣٧٩: ٦٢).