چکیده:
فایده گرایی در خوانش بنتامی، یکی از مهم ترین و ژرف ترین نظریه هایی است که حوزه تأثیر آن بر اخلاق و حقوق آشکارا مشهود است. فایدهگرایی هرچند تفسیرهای گوناگونی دارد، اما در قرائت بنتامی صرفا یک تفکر محض و به تعبیری مبل نشینانه نیست و به دلیل ماهیت تجربیاش افزون بر ساحت اخلاق، نظام قانون گذاری را تحت سلطه و سیطرة خود قرار داده است. این نظریه، آنسان که از نامش پیداست، فایده را اصل اولیه میداند و بر این پایه استوار است که تنها مفید بودن یا به بیان بهتر ضرورت کیفر این حق را مشروع میسازد که انسانها بتوانند رنجی را به همنوع خود تحمیل کنند. بنابراین غایت و غرض کیفر آن است که بیشترین خوشبختی را برای بیشترین افراد تضمین کند و کیفری موجه است که باعث پیشگیری همگانی (فایده جمعی) شود. مقاله حاضر بر آن است تا ضمن بررسی و تحلیل رویکرد فایده گرایانه ی بنتام به کیفر و طرح محورهای اساسی اندیشه ی او و تأثیرش بر آیندگان، به ارزیابی نقاط ضعف و قوت آن بپردازد.
خلاصه ماشینی:
رویکرد فایدهگرایانه به مجازات در پرتو نظریة بنتام هادی رستمی ∗ واحد سلیمی ∗∗ چکیده فایدهگرایی در خوانش بنتامی ، یکی از مهم ترین و ژرفترین نظریه هایی است که حوزه تأثیر آن بر اخلاق و حقوق آشکارا مشهود است .
(٤ :٢٠٠١ ,Duff) بر همین مبنا، این مقاله می کوشد نخست به «پیشینه ، خوانش ها و اصول فایدهگرایی و چالش های آن » (الف ) با ابتناء بر نظریة بنتام بپردازد و سپس «مبانی توجیه کیفر در سامانه بنتامی »(ب ) را مورد توجه و ارزیابی قرار دهد و سرانجام به «دستاوردها و چالش های فایدهگرایی در روایت بنتامی » (پ ) اشاره کند.
11 ٢-٢- فایدهگرایی قاعدهنگر این نوع فایدهگرایی بر نقش محوری و کلیدی قواعد در اخلاق تاکید می کند و به ما می گوید: باید کاری انجام دهیم که مورد توصیه قواعدی است که اگر افراد جامعه سعی در پیروی از آنها می کنند بهترین پیامدها را خواهد داشت .
به بیان دیگر، با تأمل در اینکه کدام یک از افعالی که پیش روی ماست ، تحقیقا یا محتملا بیشترین غلبه خیر بر شر را در جهان ایجاد می کند، باید بپرسیم : «این عمل من در این موقعیت چه تأثیری بر غلبه کلی خیر بر شر دارد؟» این نوع فایدهگرایی ، اجازه استفاده از هیچ قاعده و تعمیمی را از تجارب گذشته نمی دهد و اصرار دارد که در تک تک موارد باید آثار و نتایج همه اعمالی که پیش روی ما قرار دارند بر رفاه عمومی و سود اکثری، از نو سنجیده و محاسبه شود.