چکیده:
هدف: هدف پژوهش حاضر، روشن شدن این مسئله است که آیا علم به لحاظ ذات و ماهیت خود، اقتضای دینی یا غیر دینی بودن را دارد یا خیر؟ روش: روش انجام تحقیق از نوع مروری- تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانهای و اینترنتی انجام شده است. یافتهها: در نگرش امتناع علم دینی، علم به معنای کسب شناخت آیینهوار از پدیدهها تلقی میشود و بر این اساس، هیچ عامل زمینهای یا انسانی در شکلگیری ماهیت آن تأثیرگذار نیست. اما در نگرش امکان علم دینی، ادعا میشودکه علم در خلأ ایجاد نمیشود، بلکه ذات علم همواره مبتنی بر مجموعهای از عوامل درونی و بیرونی است که برآیند این عوامل، جهت کلی علم را مشخص میسازد. نتیجهگیری: ماهیت علم به نحو اجتنابناپذیری متأثر از مبانی و پیشفرضهای متافیزیکی آن و اهداف و انگیزههای فاعل شناسا است و به این اعتبار، میتوان هر علم را ذاتا دینی یا غیر دینی برشمرد
Objectives:The purpose of present research is to clarify whether science inherently and in terms of its nature، requires to be religious or secular or not?
Method: The method of research is analytical-review and it is performed by using Internet and library resources.
Results: The results of the present research indicate that in the approach of refusing religious science، science means a recognition that is matched to truth and accordingly no contextual or human factors is effective in formation of its nature. But the view of possibility of religious science asserts that science is not neutral and created in vacuum and its nature is ever based on a set of internal and external factors that the consequent of those factors determines the general direction of the science.
Conclusion: The author of the survey concludes the nature of science is inevitably affected by its foundations and metaphysical assumptions and also the goals and intentions of the researcher. So in this sense، any science inherently would be religious or secular
خلاصه ماشینی:
ج) روش تحقیق روش انجام تحقیق حاضر به اقتضای هدف و موضوع آن، از نوع مروری و تحلیلی است و جمعآوری مطالب با استفاده از منابع کتابخانهای و دیجیتالی صورت گرفته است؛ بدین ترتیب که ابتدا تلاش شده است مجموعه آرای موجود در خصوص امکانپذیری علم دینی تا حد امکان، احصا و بررسی و ارائه شده، سپس رویکرد هر یک از نگرشهای ارائه شده دربارۀ ماهیت علم، واکاوی و تحلیل شود تا از این رهگذر، ضمن تبیین و تنویر مبانی و پیشفرضهای هر یک از دیدگاههای موجود در زمینۀ امکانپذیری علم دینی، زمینۀ لازم برای دستیابی به قضاوتی صحیح در این خصوص فراهم شود.
برخی از پیروان این رویکرد، ضمن تأکید بر تأثیرگذاری پارادایمها بر روند شکلگیری علوم (نادری و خدابخشیان، 1385) و همچنین نقش ارزشها و پیشفرضهای متافیزیکی و به طور خاص جهانبینی حاکم بر علم بر ماهیت علم، اذعان میکنند که لزومی ندارد هر علمی را دینی یا غیر دینی نامید؛ چرا که برخی از احکام علمی همانند فاصلة سیاره از خورشید، نسبت به جهانبینی دینی خنثی هستند و دینداران یا ملحدان نمیتوانند به خاطر عقاید خود آنها را رد یا قبول کنند.
ب) نگرش حداکثری به امکان علم دینی: در این رویکرد، علاوه بر آنکه تأکید میشود علوم مختلف به اعتبار پیشفرضهای ضمنی خود و آن دسته از مبانی فکری و فلسفی که نظریههای علمی بر پایة آنها شکل میگیرند، میتوانند دینی یا غیر دینی باشند، اینکه علم تنها یک اعتقاد خنثی است نیز به شدت تکذیب میشود (فرای، 2012: 665).
Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies, Second.