چکیده:
محمد علی فروغی، شخصیتی چند وجهی است. نقش سیاسی که او در یکی از حساسترین دورههای تاریخی ایران به عهده گرفت، کاری نبود که هر سیاستمداری بتواند به عهده گیرد. یکی از موضوعات مورد مناقشه در تاریخ ایران کاهش ارزش ریال توسط دولت فروغیبلافاصله پس از اشغال ایران توسط نیروهای متفقین است. دکتر مشرف نفیسی وزیر دارایی کابینه فروغی کسی است که این کاهش ارزش را به وی نسبت می دهند و به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است، حتی بعضی وی را خائن و عامل بیگانه دانسته اند. از طرف دیگراو از این تصمیم دفاع کرده و معتقد است نرخ های مبادله هیچ کاهش ارزشی نداشته است. اوضاع اقتصادی ایران طی جنگ جهانی دوم کمتر مورد توجه قرار گرفته است و کمتر بررسی شده است. هدف از مقاله حاضر بررسی این موضوع از طریق کاهش جنجال برانگیز ارزش ریال در آن مقطع می باشد.
Mohamad Ali Forouqi has multidimensional character. Critical role that he did when Iran had been occupied was not possible for any politician. A hotly debated controversy in Iranian history is the devaluation of the rial immediately after the occupation of Iran by the Allied forces. Dr Mosharraf Naficy، the finance minister who is associated with this devaluation، is criticized severely and even branded a traitor and foreign agent. He، on the other hand، has defended his decision with regard to the exchange rates and claimed that there was no devaluation. The Second World War as an episode in the modern history of Iran has received little attention.1 In particular، the economic condition of the country is rarely mentioned let alone studied. The present article aims at making a small contribution to the subject by studying the controversial issue of the devaluation of the rial.
خلاصه ماشینی:
دکتر مشرف نفيسي وزير دارايي کابينه فروغي کسي اسـت کـه اين کاهش ارزش را به وي نسبت ميدهند و به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است ، حتي بعضـي وي را خائن و عامل بيگانه دانسته اند.
به علاوه براي برخي اقلام صـادراتي و ارز فروختـه شده به وسيله توريست ها يا کارمندان خارجي سفارت خانه ها گواهينامه بـه مقـدار ١٠٠% ارزش نـرخ مبادله يا نرخ ارز فروخته ميشد بنابراين ، اين دسته از صادرکنندگان يا کسانيکه درآمـد ارز خـارجي داشتند ٢٠٥/٥ ريال به ازاي هـر پونـد دريافـت مـيکردنـد.
بر طبق اين توافق دولت ايران موافقت کـرد ريـال مورد نياز براي تأمين مخارج متفقين را در ازاي دريافت پوند و دلار با توجه به نرخ هاي مورد توافـق ، تأمين کند.
اگر يک کشور اشغال شده قادر بود نرخ ٦٨ ريال براي هر پوند را تعيين کند و اشغال گران آن را ميپذيرفتند چرا اين کار ادامه پيدا نکرد، چرا نرخ ٦/٨ريال يا حتي کمتر نشد؟ به علاوه او ادعا ميکند حتي قبل از اينکه وي از وزارت دارايـي منصـوب شـود ، دولت با نرخ مبادله ١٤٠ ريال براي همه مبادلات تجاري بـا شـرکت تجـاري بريتانيـا (UKCC) موافقت کرده بود و عملا خريد با اين نرخ انجام ميشد.
اقدام من باعث شد شش ميليون پوند به نفع دولت ايران تمام شود که خيلي بيشتر از مبلغي است که از نظر دکتر مصدق اقدام من در زمينـه کاهش ارزش پول به کشور زيان وارد کرد.