چکیده:
آغاز قرن دهم هجری با شکل گیری سلسله صفوی مقارن است. شاه اسماعیل اول بنیان گذار حکومت صفوی، شخصی هنر پرور بود. مکتب تبریز2، تحت حمایتهای دولت صفوی و بر پایه هنر ترکمانان و هرات شکل گرفت؛ حمایت های این دوره از هنر و هنرمندان منجر به ایجاد کارگاه های هنری در داخل وخارج دربار شد و کتابت، نگارگری و تجلید به مثابه یک پیشه فرهنگی در میان جامعه رواج یافت.
آیا گرافیزم کتاب آرایی مکتب تبریز 2 رابطه معناداری با اصول گرافیک معاصردارد؟
مقاله حاضر با رویکرد گرافیکی و با هدف معرفی کتابت و صفحه آرایی یک نسخه شاهنامه (948ه.ق/1540.م) دوره صفوی متعلق به مکتب تبریز2 و بهروش توصیفی-تحلیلی تنظیم شده است. تطبیق قواعد کتاب آرایی آن دوره با اصول صفحه آرایی معاصر نشان میدهد که گرافیزم کتاب آرایی معمول و غیر درباری مکتب تبریز2، با اصول صفحه آرایی دوره معاصر شباهت نسبی دارد. یافته های تحقیق نشانگر رعایت اصول دقیق صفحه آرایی در آن دوره و نیز کارکرد هنری مشابه آن در دوره معاصر است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می دهد که اغلب اصول کاربردی صفحه آرایی مکتب تبریز2؛ کاربرد معاصر داشته و در نرم افزارهای گرافیکی نوین نیز تعریف شده است.
خلاصه ماشینی:
"دراین نسخه کتیبهها به طول دو ستون و عرض یک یا دو سطر هستند، که در مستطیل طلایی رنگ که دور آن دو خط مشکی باریک کشیده شده، محصور شدهاند و سرلوح اول، دوم و چهارم دارای کتیبه داخل متن میباشند و در هشت صفحه نگارگری شده، کتیبه دیده میشود که کتیبههای تمام این صفحات در بالای صفحه قرار دارند.
بر این اساس که در نیمه پایینی کادر سرلوحهها از مسطرکشی صفحات متن پیروی میکند و نیمه بالایی تشکیل شده از یک تاج در وسط و دو نیمتاج در کنارهها که بههم متصل شدهاند و مابین خطوط آنها با نقشهای اسلیمی طلایی بر زمینه کاغذ بدون رنگ پر شده است و در قسمت بالایی این تاجها خط آبی رنگی قرار دارد که با نقشهای آبی رنگ و ظریف بهشکل عمودی تا بالای صفحه امتداد یافته است.
(هیلن برند، 1385 :8) در صفحهآرایی معاصر، معمولا گرید کتابهای مصور را بهصورت دو صفحه مقابل هم طراحی میکنند، زیرا در دو صفحه مقابل هم، میدان عمل بیشتری برای طراحی وجود دارد و فضای عرصه خلاقیت هنری آن بیشتر است و معمولا یک گرید واحد برای ترکیب تصویر و نوشته در صفحات کل کتاب طراحی میکنند؛ در بررسی و تحلیل صفحات این شاهنامه مشاهده میشود که برای صفحات نگارگری این نسخه، شش گرید طراحی شده است و این نکته مهمی در صفحهآرایی سنتی و مدرن است.
(تصویر -3 –د) و- مسطر و دارای دو کادر تصویر است که یکی بزرگتر از دیگری بوده و هر کدام تقریبا یک چهارم مساحت جدول اصلی صفحه را در برگرفته است؛ که عرض این تصاویر چهار ستون و طول آنها نه و هفت سطر عمودی متن را در بر میگیرند."