چکیده:
هدف اصلی مقاله حاضر، ارائه توصیفی از وضعیت سوءمصرف مواد مخدر و سبب شناسی و فهـم تغییرات الگوی مصرف مواد مخدر در ایران است . بنابراین ، بـا اسـتفاده از داده هـای ثانویـه و بـا فراتحلیل پژوهش های انجام شده طی سال های ١٣٧٨ تا ١٣٩١ تغییـرات الگـوی مصـرف مـواد مخدر در ایران و علل این تغییر مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد. شواهد تجربـی و داده هـای مختلف نشان دهنده کاهش سن مصرف مواد مخدر در جامعه ایرانی و تغییر الگوی مصرف مـواد مخدر، به ویژه در میان گروه سنی جوانان و زنان اسـت . در ایـران یکـی دیگـر از تغییـرات مهـم الگوی مصرف مواد مخدر، تغییر در میزان تحصیلات مصرف کنندگان است ، به نحوی که اکنـون با پدیده معتادان تحصیلکرده مواجهیم . طبـق «نظریـه هویـت فرهنگـی » رونـدهای یادشـده را می توان بر اساس هویت یابی افراد در خرده فرهنگ های مصرف جدید جست وجو کرد. بخشـی از تغییرات یادشده را می توان در تغییرات هویتی زنان ، جوانـان تحصـیلکرده و تغییـر درک آنـان از کیستی خود و بازتعریف نقش های اجتماعی جست وجو کرد.
خلاصه ماشینی:
انـزوا و حاشـیه روی فـردی و اجتمـاعی ، فرصت های اقتصادی و تحصیلی فراهم برای افراد، خرده فرهنگ هـای مصـرفی کـه فـرد در آنها جامعه پذیر می شود و با آنها در ارتباط است و موفقیت فرد در کسـب هویـت فـردی و اجتماعی منسجم همگی می توانند بر میزان و نـوع مصـرف مـواد مخـدر افـراد و بـه تبـع آن مصرف مواد مخدر در جامعه اثرگذار باشد.
میزان شیوع مصرف مواد مخدر در جامعه ایرانی یافته کلی آخرین مطالعه شیوع شناسـی مصـرف مـواد مخـدر (جهـاد دانشـگاهی ، ١٣٩١) از لحاظ نرخ شیوع مواد (٢/٦٥ درصد نمونه مورد مطالعه ) با یافته های مطالعات قبلـی (مطالعـه نارنجی ها در سال ١٣٨٦ و مطالعـه رزاقـی و همکـاران در سـال هـای ١٣٧٨ و ١٣٨٢) و نیـز تخمین اخیر سازمان های بین المللی (٢٠١١ ,UNODC) درباره میزان شیوع مصـرف مـواد در ایران (٢/٦ درصد) چندان تفاوتی نـدارد.
تغییرات نرخ شیوع مصرف مواد بر حسب جنسیت در کشور جنسیت رزاقی و دیگران (1378) یاسمی (١٣٨٠) نارنجی ها وهمکاران (١٣٨٢) نارنجی ها و همکاران (١٣٨٦) جهاد دانشگاهی (1390) مرد 94/5 95/4 93/1 94/8 90/5 زن 5/5 4/6 6/9 5/2 9/5 بر اساس یافته های آخرین تحقیق انجام شده در سـال ١٣٩١ از سـوی جهـاد دانشـگاهی ، بـا مقایسه تعداد مصرف کنندگان با کل افراد مورد مطالعه نرخ شیوع مصرف مواد برای مـردان ٤/٥٧ درصد، برای زنان ٠/٥٢ درصد، برای جمعیـت شـهری ٢/٦٧ درصـد، بـرای جمعیـت روستایی ٢/٤٧ درصد و برای کل جمعیت ٢/٦٥ درصد به دست آمد.