چکیده:
در تعالیم دین اسلام برای تنظیم روابط میان همسران حقوق و تکالیفی مقرر شده است که برخی از آنها الزامی، و اطاعت از آنها بر هر یک از زوجین واجب است به همین دلیل سرپیچی از این وظایف نشوز و حرام دانسته شده است. بنابراین نافرمانی از هر یک از این تکالیف الزامی(بدون هیچ عذر عقلی و شرعی) سببی برای تحقق نشوز است. سوال اصلی پژوهش این است که ماهیت نشوز و اسباب آن از دیدگاه فقه و حقوق کدامند؟ هدف اساسی در این تحقیق، تعیین قلمرو نشوز و زمینهسازی جهت اصلاح قوانین مدنی در مورد نشوز همسران است. از آنجا که نشوز به معنای ترک وظایف الزامی عملی مشترک میان همسران است، این مقاله اسباب نشوز را در هر یک از زوجین به شیوه توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. اسباب نشوز نسبت به زوج عبارتند از: ترک حقوق جنسی زوجه، سرپیچی از حق قسم، ترک انفاق و ترک حسن معاشرت و اسباب نشوز زوجه عدم رعایت حقوق زناشویی، خروج از منزل بدون اجازه شوهر و ترک حسن معاشرت مختلف است.
خلاصه ماشینی:
"دلایل مورد استناد در این بحث(نشوز در حقوق جنسی زوج) بدین شرح است: آیات (الرجال قوامون علی النساء بما فضل الله بعضهم علی بعض و بما أنفقوا من أموالهم فالصالحات قانتات حافظات للغیب بما حفظ الله و اللاتی تخافون نشوزهن فعظوهن و اهجروهن فی المضاجع و اضربوهن فإن أطعنکم فلا تبغوا علیهن سبیلا إن الله کان علیا کبیرا((نساء: 34)؛ مردان سرپرست و نگهبان زنانند، به خاطر برتریهایی که خداوند برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به خاطر انفاقهایی که از اموالشان بر زنان میکنند و زنان صالح، زنانی هستند که متواضعاند و در غیاب(همسر خود) اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقی که خدا برای آنان قرار داده حفظ میکنند و آن دسته از زنان را که از سرکشی و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید و (اگر مؤثر واقع نشد) در بستر از آنها دوری نمایید و(اگر هیچ راهی جز شدت عمل برای وادار کردن آنها به انجام وظایفشان نبود) آنها را تنبیه کنید و اگر از شما پیروی کردند، راهی برای تعدی بر آنها نج ویید، خداوند بلند مرتبه و بزرگ است.
(شهید ثانی، 1413ق، ج8، ص360؛ طباطبایی، 1404ق، ج2، ص152؛ موسوی خمینی، بیتا، ج 2، ص306) بدین ترتیب روشن میشود اکثر فقیهان برای مصادیق یاد شده به آیه نشوز استدلال کردهاند و همه آنها را در عنوان «عدم حسن معاشرت» زوجه داخل میدانند، ولی به نظر میرسد این عنوان قلمرو گستردهتری دارد؛ به گونهای که موارد نشوز را نیز در بر میگیرد و تنها درحکم با یکدیگر متفاوتند؛ زیرا برخی فقها برای نشانههای نشوز، حکم «موعظه» و پس از آن حکم «هجر» را بدون «ضرب» بیان و برای مصادیق نشوز مثل تمکین نکردن زوجه در تمتعات جنسی زوج، احکام سهگانه را با رعایت ترتیب ذکر کردهاند."