چکیده:
ایران و افغانستان با تاریخ و فرهنگ مشترک در دوره ی پهلوی دوم 1320 – 1357ش/ 1941 – 1978م زمینه های بسیار مهمی برای گسترش روابط داشتند. در مقابل، قدرت های جهانی برای جلوگیری از گسترش نفوذ فرهنگی ایران در افغانستان تلاش کردند با رسمی کردن زبان پشتو از نفوذ فرهنگی ایران در این کشور جلوگیری کنند؛ اما علاقه و تمایل مردم افغانستان و گسترش روابط فرهنگی، باعث حفظ و اشاعهی زبان و ادب فارسی در آن کشور گردید. با وجود فراز و نشیب های زیاد در روابط دو کشور، روابط فرهنگی همواره حوزهی مورد اتکا در گسترش روابط دو کشور بوده است. با توجه به اینکه روابط فرهنگی معمولا تابعی از روابط سیاسی است، این مقاله در نظر دارد به این مساله بپردازد که چرا روابط فرهنگی در این سطح گسترده برقرار بوده است. علاقهی دو کشور به گسترش روابط، سبب شده است در نبود روابط سیاسی در سطح گسترده، روابط فرهنگی به عنوان مبنا و زمینه گسترش روابط و یا حتی جایگزین روابط سیاسی، بسیار مورد توجه باشد و در این سطح گسترش یابد. این، فرضیه ای است که در این مقاله بررسی می شود.
خلاصه ماشینی:
در نتيجه اگر چه قدرت هاي جهاني در دوره ي پهلوي دوم با قطب بندي متفاوت تلاش کردند با رسمي کردن زبان پشتو اين کشور را از گذشته ي تاريخي اش جدا کنند و از نفوذ فرهنگي ايران جلوگيري کنند؛ اما علاقه مندي مردم دو کشور، دولتمردان را تحت تأثير قرار داد که در جهت تقويت روابط فرهنگي گام هاي مهم و مؤثري بردارند.
در اين ميان عبدالحسين مسعود انصاري سفير ايران در افغانستان (اسفند ۱۳۲۸ ‐ آذر ۱۳۳۰ش / مارس ۱۹۵۰ ‐ دسامبر ۱۹۵۱م ) با آگاهي از اين امر، از دانشکده ي حقوق تهران درخواست کرد که به درخواست افغان ها پاسخ مثبت داده شود و چهار شماره ي از مجلهي دانشکده جداگانه براي آنها ارسال شود (بايگاني اسناد وزارت خارجه ، ک ۱۳/۱، پ ۲۷۲/۱۹، ۱۳۲۸: ب ۶).
در همين سال هيأتي هنري براي شرکت در مراسم روز تولد پادشاه افغانستان به کابل اعزام شد و براي کمک به پيشبرد رفع حجاب در افغانستان قرار شد، چندين خانم هم در اين هيأت حاضر شوند (بايگاني اسناد وزارت خارجه ، ک ۲۸، پ ۶/۷، ۱۳۳۸: ب ۲۲ ‐۲۳) در مقابل عبدالغفور احمد معاون اداره کل نگارش افغانستان و زمان الدين سرور دانشيار مؤسسه ي تعليم و تربيت براي بازديد آثار باستاني و مؤسسات فرهنگي به ايران آمدند و از مؤسسات مشهد هم ديدن کردند (سازمان اسناد ملي ، شماره ي بازيابي ٢٧‐٤٨٤٧٢: ب ٢١).