چکیده:
شاه اسماعیل اول سلسله ی صفویه را در سال 907 ه.ق/1501م. تاسیس کرد و نام جد خود ، شیخ صفی الدین اردبیلی را بر آن نهاد . دلاوری ها و کامیابی های وی او را در اعداد نوابغ تاریخ قرار می دهد و بی گفت و گو سال های زندگانی او بیشتر شباهت به اساطیر باستانی و افسانه های حماسی دارد. اقبال به مذهب امامیه ، بهره گیری از مقام سیادت ، دودمان و اصالت خانواده ، مشی و طریقت صوفیانه ، لیاقت و شجاعت متهورانه، سخاوت در غنائم و توزیع عادلانه ، تشکیل سپاه موافق تحت عنوان « قزلباش» و دیگر خصوصیات از جمله مباحثی است که در این مقاله مورد بررسی و واکاوی می باشد.
خلاصه ماشینی:
(طـاهری ،ابوالقاسم ، ١٣٤٩،ص ١٧٧) بزرگی کار وی در برانداختن تمامی سلسله های کوچک و بزرگ نشان از قدرت نظامی و مهمتر از آن فکر پخته سیاسی او دارد،البته تاسیس چنین دولتی با چنین فتوحاتی بی مانند نبود،امـا در برابـر آنچه از تاسیس دولت مهمتر بود نقش شاه اسماعیل در جایگزینی مـذهب تشـیع دوازده امـامی بـه جای مذهب تسنن در بخش های عمده ی ایران بود.
( سیوری ،١٣٨٠،ص ٣٣) در باب هوش و فراست او آورده اند وقتی شیبک خان به ممالک خراسان یورش برد شاه اسـماعیل پیغام فرستاد و گفت برای رفع کینه و عداوت بهتر است میان آنها رابطه پدر و فرزندی برقرار باشد 82 شیبک خان پاسخ فرستاد که ادعای پادشاهی از سوی شاه اسماعیل پایه و اساسـی نـدارد زیـرا هـر کسی باید پیشه پدر در پیش گیرد و از سوی مادر نمی تواند متصدی مقامی گردد امیر حسن بیـگ وقتی دختر خود را به عقد و ازدواج پدرت حیدر در آورد خود را از دایره پادشاهان دوران خـارج ساخت در این روزگار که من سلطان پسر سلطان پادشاه هستم تو را نمی رسد که از جانـب مـادر دعوی پادشاهی کنی .
( میر احمدی،١٣٧١ ، ص ٤٦) شاه اسماعیل به اعتبار سیادت خود را مستحق امامت و خلافت می دانست ، بـه همـین جهـت در نامه ای به شیبک خان ازبک چنین نوشت و قاضی احمد قمی در خلاصه التواریخ متن آنرا آورده ، 88 با اشاره به تقیه امامان در آن شرایط دشوار ، دولت صفوی را بر آمده از « چمـن دلگشـای خانـدان نبوت و ولایت و مکمن عالم آرای دودمان سیاست و سعادت » دانسته ، خـود را مصـداق روایـت لکل اناس دوله و دولتنا فی آخر الزمان معرفی کرد .