چکیده:
هر اثر تاریخی به وجهی محصول فرهنگ زمانه با پشتوانه پیشینه دراز دامن خود در تاریخ تمدن و فرهنگ بشری است. چنانکه هر پدیده تاریخی و فرهنگی خشتی از بنای عظیم فرهنگ زمانه خود و گامی به آهنگ آینده تمدنی و فرهنگی است.
پیوند اجتناب ناپذیر پدیده های تاریخی و فرهنگ با دو سویه گذشته و آینده در بناهای تاریخی به گونه ای ملموس تر و پررنگ تر می نماید و به دلیل بار فرهنگی شایسته تامل بیشتری است. مقاله پیش رو به دنبال بررسی چگونگی اثر پذیری یکی از بناهای پرآوازه تاریخی شهر کاشان مشهور به مسجد آقابزرگ است. همچنین بازخوانی نقش این بنای عظیم در گسترش دانش و فرهنگ اسلامی در منطقه.
پس نگاهی به اهمیت جایگاه مسجد در اسلام و پیشینه تاریخی و فرهنگی کاشان خواهیم داشت سپس به بنای مسجد آقابزرگ در کاشان.
خلاصه ماشینی:
ساختمان این مدرسه مربوط به دوره قاجاریه بوده و با سرمایه حاج محمد تقی خانبان طی سال های ١٢٥١ تا ١٢٦٠ قمری جهت برگزاری نماز جماعت و کلاس درس و بحث ملا مهدی نراقی دوم ، (برادر ملا احمد نراقی) ملقب به آقا بزرگ که سمت دامادی حاج محمد تقی را هم داشت ، بنا شده و به این نام معروف گردیده است .
(منبع شفاهی: همان ٩٢/٩/١٨) دو مسجد و مدرسه بزرگ شهر کاشان به دستور فتحعلی شاه و محمد شاه قاجار برای اقامه نماز و کرسی تدریس این دو برادر عالم تاسیس شد.
(نراقی، تاریخ اجتماعی کاشان ، ١٣٦٥ ص ٣١٠-٣١١)(شکل شماره ١٠) ٤-نقش سیاسی مسجد: *الف : ارائه بحث ولایت فقیه برای اولین بار ملا مهدی در بحث ولایت فقیه متاثر از فتوای برادر و استادش ملا احمد فاضل بود.
کلیه فعالیت های سیاسی ضد مشروطه در کل کاشان از مسجد آقا بزرگ و توسط این انجمن هدایت می شده است .
برگزاری مناسک عبادی، کرسی درس یک عالم ، بکار رفتن انواع هنرهای دیرپای ایرانی در معماری آن ، گرامی داشت مقام شهید، محل اجتماع و بسیج عمومی جهت مبارزه با ظلم ، پایگاه خط دهی جریان های سیاسی در دورانهای مختلف ، از آن جمله است ، اما متاسفانه امروزه جز حضور تعداد اندکی از طلاب علوم دینی، مراجعه اندکی به کتابخانه و بازدید سیاحان کاربرد دیگری ندارد، بنابراین پیشنهاد می شود اولا مسجد آقابزرگ زیر نظر مدیریت حوزه علمیه منطقه کاشان تبدیل به مرکز آموزشی حوزه های علمیه ، مرکز برگزاری همایشها و کنگره های علمی و نیز مرکز کتابخانه تخصصی در موضوعات اسلامی باشد.