چکیده:
آیه دوم سوره مائده که در ارتباط با احکام حج نازل شده، به مسلمانان فرمان داده تا حرمت زائران بیت الله الحرام را حفظ نموده و نه تنها از هرگونه تعدّی به آنان بپرهیزند، بلکه بر نیکی و احسان به آنان با یکدیگر همپیمان شوند. اما مفسران در تعیین مصداق «آمّین البیت الحرام» اختلاف نمودهاند. برخی مراد از این زائران را مسلمانان، برخی مسلمانان و مشرکان، و برخی تنها مشرکان دانستهاند که با هدف زیارت یا تجارت به مکه سفر میکنند. در این میان، گروه اخیر که مشرکان را مراد آیه مذکور دانستهاند، پس از تامل در دیگر عبارات آیه شریفه و شان نزولها، به اقامه قراین درونی و بیرونی مبنی بر اثبات دیدگاه خویش پرداختهاند، اما در خصوص نسخ و یا تخصیص این حکم با برخی آیات سوره توبه و یا ابقای حکم جواز ورود مشرکان به مسجدالحرام اختلاف نظر نمودهاند. این نوشتار نیز در ابتدا پس از نقد و بررسی هر دو دیدگاه، مشرکان را بهعنوان مصداق «آمّین البیت» برگزیده و در ادامه با نقد دلایل نسخ یا تخصیص این آیه، بر ابقای حکم جواز ورود مشرکان غیرحربی به مسجدالحرام تاکید نموده است.
The second verse of Sūrat al-Mā’ida، which has been revealed in relation to Ḥajj rulings، has ordered the Muslims to respect the pilgrims of the Sacred House of Allah and not only to avoid any aggression toward them but also to ally with one another for doing benevolence to them. However، the interpreters are divided over determining the evidence of the phrase āmmīn al-Bayt al-Ḥarām. Some have believed that these “pilgrims” are intended to be the Muslims، some have believed them to be Muslims and polytheists، and some have taken them as polytheists، who travel to Makka with the aim of pilgrimage or trade. Meanwhile، the latter group who have taken the above verse to be intended for the polytheists، have come up with internal and external evidences for proving their viewpoint after deliberation on other phrases of the noble verse and the occasions of Revelation; but they have disagreed concerning the abrogation or specification of this ruling with some verses of Sūrat al-Tawba or the retaining of the ruling for the permission of the polytheists’ entering the Sacred House. Similarly، after critically reviewing both viewpoints، this writing has first chosen the polytheists as the evidence of āmmīn al-Bayt al-Ḥarām and then، by criticizing the reasons for the abrogation or designation of this verse، has proceeded to emphasize the retaining of the permission of the non-belligerent polytheists’ entering the Sacred House.
خلاصه ماشینی:
ملاحویش نیز که سوره مائده را بهعنوان آخرین سوره برگزیده است، عبارت «آمین البیت» را بر مسلمانان تطبیق داده تا بدین گونه، تعارض میان این آیه و آیات قتال و منع ورود مشرکان به مسجدالحرام در سوره توبه را رفع نماید (آل غازی، 6/287).
اما گروه دوم که مشرکان را مخاطب این عبارت دانستهاند، اغلب قائل به نسخ یا تخصیص آیه شدهاند و گروهی نیز بر باقی ماندن حکم آیه مبنی بر اذن ورود مشرکان به مکه و لزوم حفظ امنیت جان و مال آنان نظر دادهاند که گزارش آن بدین شرح است.
در قرون متمادی نیز مفسرانی که مراد از مسافران مکه در عبارت «آمین البیت» را اعم از مسلمانان و مشرکان دانستهاند، قائل به تخصیص این آیه با آیه 28 توبه گردیدهاند؛ بدین معنا که لزوم حفظ امنیت و اذن ورود به مکه برای زائران مسلمان همچنان وظیفه مؤمنان بهشمار میرود، اما این وظیفه در قبال مشرکانی که قصد سفر به مکه را دارند، از بین رفته است (ثعالبی، 2/337؛ بغوی، 2/8؛ هاشم بحرانی، 2/218؛ جوادی آملی، 21/538؛ قاسمی، 4/11؛ سعید حوی، 3/1312).
وی سپس با تکیه بر اصالت العمل، درباره لزوم احترام و حفظ امنیت مشرکان در سرزمین وحی بر این باور بوده که مراد از «آمین البیت» با توجه به سابقهای که از ممانعت آنان از ورود مسلمانان به مکه در آیه بیان شده، مشرکان هستند؛ مشرکانی که بر حسب ظاهر، اعمال عبادی آنان مورد پذیرش نیست، زیرا شرایط صحت را ندارد، اما همین که آنان عازم عمل خیری بودهاند، خداوند به عمل و قصد آنان بها داده و حفظ حرمت جان و مالشان را بر مسلمانان واجب کرده است.