چکیده:
این پژوهش به بررسی نقش فرهنگ زندگی در شکل گیری معماری خانه های اعیانی تهران در دوره قاجار میپردازد. هم زمان با شناخت شیوه زندگی، ساختار خانواده و شرایط فرهنگی ـ اجتماعی زندگی ایرانیان آن دوره به دنبال دست یابی به پاسخ هایی درباره ی چگونگی روند خلق و تغییر فضاها است . ساختار خانواده و خانه های اعیانی دوران قاجار به تدریج بعد از اولین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ (١٢٩٠ ه .ق .) دچار تغییراتی شدند؛ این پژوهش خانه های اعیانی را فارغ از این تغییرات بررسی میکند تا نقش ساختار خانواده و فرهنگ وابسته به آن را در شکل دادن به خانه ، روشن سازد. بر اساس طرح تحقیق تاریخی و روش های توصیفی و تحلیلی، داده های مربوط به فرهنگ و شیوه زندگی در خانه های اعیانی قاجار، بیش تر از منابع دست اول و گاه دست دوم جمع آوری شده است تا عوامل موثر در تعیین کالبد خانه شناخته شوند. منابع دست اول شامل نامه ها و شرح حال ها و عکس های مربوط به آن دوره هست . نتایج تحقیق نشان دهنده چگونگی شکل گیری و تغییر کالبد انعطاف پذیر خانه ، بر اساس ساختار خانواده است که خود تحت تاثیر اعتقادات مذهبی و نظام اجتماعی ساختار خانه را مبتنی بر جدایی فضاهای زنانه و مردانه شکل میداده است . هر گونه تغییر در تعداد یا نیازهای اعضای خانواده بازتعریف کالبد خانه را به دنبال داشته است .
خلاصه ماشینی:
دوره قاجار به اذعان بسیاری محققان و شواهد، اوج ساختن خانه های اعیانی و کاخ ها است ؛ اما اغلب گزارش ها از معماری آن دوره به ویژگیهای کالبدی و عناصر مجزاشده معماری یا کیفیت زیباییشناسی کلان اختصاص یافته (میرمیران : ١٣٧٩؛ آیت اللهی: ١٣٨٠؛ درودگر: ١٣٨٢؛ قبادیان : ١٣٨٠؛ گودرزی: ١٣٨٨) و عامل اساسی شکل دهنده کالبد خانه یعنی ساختار و شیوه زندگی خانواده مورد بررسی قرار نگرفته است .
پرسش های اصلی به شکل زیر میتواند مطرح شوند: ١) تاثیر ساختار خانواده و فرهنگ زندگی بر ساختار معماری خانه های اعیانی قاجار چه بوده است ؟ ٢) تاثیر تغییر ساختار خانواده بر کالبد خانه چه بوده است ؟ روش پژوهش شیوه تحقیق تفسیری ـ تاریخی کمک میکند تا بتوان تعبیر صحیحی برای هر مسئله در ارتباط با اثر شناخته شده ارائه داد و واقعیت های مربوط به زندگی را از آنها استنتاج نمود؛ بنابراین جستجوی پدیده فرهنگی ـ اجتماعی و کالبدی خانه در زمینه پیچیده زمانی و مکانیاش ، با جهت گیری تبیینی روایتی و کل نگر همراه است و در سه مرحله صورت گرفته است ؛ ابتدا 1 Hall, Edward Twitchall 2 Proxemics 3 fixed-feature space 4 informal space گردآوری منابع که میبایست مورد بررسی قرار گیرند، سپس جستجو و سازماندهی داده ها و در مرحله آخر، ارزیابی، توصیف و تحلیل داده ها.