چکیده:
«اصل » محوریترین مکتوبه روایی در تـاریخ حـدیث امامیـه اسـت کـه نقشـی بیبدیل در شکل دهی به جوامع روایی امامیه ایفا نموده است . از همـین روی در طول تاریخ ، عالمان امامی در مسیر دستیابی به تعریفی روشن از ایـن مفهـوم و شناسایی مصادیق آن تلاش کرده اند. در این میان ، هرچند شـیخ طوسـی سـعی بسیاری جهت معرفی اصول به نسل های بعد نموده است ، اما جای خالی نظرگاه وی به عنوان شیخ طائفه امامیه پیرامون مفهوم «اصل » احساس مـیشـود. ایـن نوشتار تلاش دارد تا با دقت در گزارش هـای وی پیرامـون اصـول ، ایـن خـلا را جبران کند. این مطالعه نشان میدهد که شیخ طوسی بـا محوریـت بخشـی بـه عصر امام صادق (ع ) در پیدایی اصول ، «اصل » را در قبال «مصنف » تعریف کرده و آن را تنها مشتمل بر بیانات معصومان (ع ) و عاری از بـاب بنـدی و آرای شخصـی مولف میدانست . همچنین این مطالعه ، منابع مورد استناد شیخ در اصل انگـاری مکتوبات حدیثی متقدم را مورد بحث قرار داده است .
خلاصه ماشینی:
سال چهل و هشتم ، شمارة دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٤ Pajuhesh-ha-ye Quran va Hadith صص ٢٦٧ـ٢٤٧ Vol. 48, No. 2, Autumn and Winter 2015-2016 بازسازی انگاره «اصل » در نظرگاه شیخ طوسی محمد حسین شیرزاد١، محمد حسن شیرزاد٢، سید محسن موسوی 3 (تاریخ دریافت مقاله :٩٥/٢/٢١- تاریخ پذیرش مقاله :٩٥/٣/١٢) چکیده «اصل » محوریترین مکتوبۀ روایی در تـاریخ حـدیث امامیـه اسـت کـه نقشـی بیبدیل در شکل دهی به جوامع روایی امامیه ایفا نموده است .
بنابر گزارش ابن شهرآشوب ، شیخ مفید نخستین عالم امامی اسـت کـه توصـیفش از اصول به دست ما رسیده و آن را بر کتاب های چهارصدگانه ای نام دار نمـوده کـه از عصـر امام علی (ع ) تا امام عسکری (ع ) تدوین شده اند [٩، ص ٣].
آنچه بر این برداشت مهر تأییـد مـینهـد آن اسـت کـه طوسـی بـه صراحت فهرست احمد بن حسین بن عبیدالله الغضائری را نـه تنهـا بـه عنـوان پیشـینه ، بلکه به عنوان الگوی اثر خویش از حیث استیفای تمامی آثار حدیثی امامیه و همچنـین تمایز میان اصول و مصنفات معرفی کرده است .
1 بنابر آنچه بیان شد، میتوان این بخش از نظرگاه شیخ طوسـی پیرامـون اصـول را در تقابل با نظر گروهی از عالمان امامی همچون محقق حلـی، شـهید اول و سـپس مکتـب حدیثی اصفهان که قائل به انحصار عصر شکل گیری اصول به دوره امام صادق (ع ) بوده انـد، (ع ) ارزیابی کرد.
همچنـین شـیخ در شناسایی پنج اصل از اصول امامیه نیز از مصنفات قمیان و بـه ویـژه مصـنفات علـی بـن ابراهیم قمی و محمد بن یحیی العطار بهره جسته است .