چکیده:
آخرین تصحیح تاریخ بیهقی (به کوشش دکتر محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی، تهران، سخن، ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹) تفاوتهای اساسی با تصحیح زندهیاد دکتر علیاکبر فیاض (چاپ دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۵۰ تا ۱۳۷۴) دارد. این تفاوتها که شامل بیش از هزار مورد در کل متن بیهقی است برای همة خوانندگان قابل دریافت و قضاوت است؛ اما اشراف بر همة این تفاوتها مستلزم مطالعة دقیق هر دو تصحیح و مقایسة آنها؛ یا مطالعة تصحیح اخیر و توجه به همة پانوشتهای آن است. در پی بالغ بر سیصد تفاوت مهمتر دو تصحیح (به همان توالی صفحات کتاب) برشمرده شده است. بدیهی است که قضاوت دربارة ارجحیّت ضبط هر یک از دو تصحیح با مراجعه به پانوشتهای هر دو تصحیح و تعلیقات مربوط به تفاوتها میسر است. بدین منظور شمارة صفحات و سطور هر دو تصحیح دربارة هر تفاوت داده شده است.
خلاصه ماشینی:
٤ـ هرچه گفته است همه نصیحت محض است؛ و هیچ کس را این فراز نیاید.
ـ هرچه گفته است همه نصیحت محض است؛ و هیچ کس را این فراز نباید[گفت].
پیش کار رفت سخت آهسته و به ترتیب، پیادگان جنگی پوشیده در پیش سواران ایستاده (٤٦/١٩) ١٧ـ حسن سلیمان نامه نوشت که زندگانی خداوند دراز باد، مردم ری به هرچهگفته بودند وفا کردند (٣٧/١).
٢٥ ـ و چون ـــــــ به درگاه آمد و این نکت بازگفت (٧٨/٧).
٤٥ ـ امیر بخندید و گفت این حدیث بر ایشان بدید نباید کرد (١٣٥/ ١).
٦٤ ـ و مادر حسنک زنی بود سختجگر، او را چنان شنودم که دو سه ماه ـ این حدیث پنهان داشتند (١٧٩/ ١٠).
١٨٢ـ امیر از این سخت در خط شد و گفت نامه باید نبشت سوی ارسلان خان (٥٢٨ /١١).
ـ صواب آن است که این جاسوس را به هندوستان فرستاده آید تا در شـهر لاهـور کار میکند (٦٩٦/ ٢).
مجلد نهم ١٩٠ ـ واجب نکردی مطلق بگفتن که این کار بزرگ و درست برد بایست کرد (٥٤٢ /٦).
٢١٧ ـ لشکر بسیار علف گرد کرد و به آخر به کار نیامد، که جهانی گیاه بود (٥٦٧ /١٢).
ـ و امیر در سرایچۀ بالا بود که وی در رفت ـ و آن سه در داشت ـ و سخت دیر بماندند (٨٨٤/١٧).
٢٩٧ ـ چون این خبر به امیر محمود رسید در جهان افتاد و بد گمان شد (٧٢٣ /٣).
این گرگ پیر را تا آن کار چون جنگ ساخته آید در چهار پنج ماه (٧٣٩ /٧).