چکیده:
داسـتانهای کوتـاه رئالیسـتی صــادق هـدایت از زوایـای مختلــف قابـل نقـد و بررســی اسـت . چـون ایــن داســتانها بــا مبــانی نظریــات روانکاوانــه فرویــد و یونــگ ، بیشــتر قابــل انطبــاق بــوده ، تحلیــل آنهــا از ایــن زوایــا، هــم بیشــتر مــورد توجــه پژوهشــگران واقــع شــده اســت ؛ امــا ایــن داســتان هــا در حــوزة روانشناســی انســان گــرا ( humanistic psychology ) و بــه ویــژه بــا تکیــه بــر نظریــه آبراهــام مزلــو هــم قابــل بررسـیاسـت . پژوهنـدگان در ایـن جسـتار بـا مبنــا قـراردادن همـین رویکـرد، بـه بررسـی شخصـیت هــای اصــلی در ده داســتان کوتــاه صــادق هــدایت پرداختــه انــد. بــر اســاس نتــایج ایــن پــژوهش ، چــون محــیط رشــد و بالنــدگی قهرمانــان ایــن داســتان هــا؛ یعنــی جامعــه ایــران در اواخــر عهــد قاجــار و اوائــل عصــر پهلــوی، واجــد شــرایط لازم بــرای پــرورش و بالنــدگی اســتعدادهای نهفتــه افــراد، در جهــت نیــل بــه شــکوفایی و کمــال نبــوده اســت ؛ لــذا قهرمانــان ایــن داســتان هــا، اغلــب آدم هــایی درون گــرا، منــزوی، روان رنجور و شکست خورده اند که نمیتوانند به خودشکوفایی برسند.
خلاصه ماشینی:
هــدف پژوهنــدگان در ایــن جســتار، تحلیــل شخصـــیت هـــای اصـــلی در چنـــد داســـتان کوتـــاه صـــادق هـــدایت بـــر مبنـــای نظریـــۀ روانشناسی انسان گرایانـۀ مزلـو اسـت تـا از ایـن رهگـذر دریابنـد ایـن شخصـیت هـا تـا چـه حد بـه کمـالی کـه مزلـو بـرای انسـان قائـل شـده اسـت ، نزدیـک شـده انـد؛ زیـرا یکـی از شــاخص هــای بســیار مهــم در شــکل دهــی و ترســیم شخصــیت هــر انســانی از جملــه قهرمانــان داســتان هــا، خصوصــا در داســتانهای رئالیســتی، جامعــه یــا بــه عبــارت دیگــر محیط رشد و بالندگی اوست .
هــدایت بــا فضاســازیهــای مناســب و هنرمندانــه ، محیطــی زنــده و جانــدار فــراروی خواننــدگانش قــرار مــیدهــد، چنانکــه خواننــده احســاس مــیکنــد او هــم در آن فضــا نفــس مــیکشــد و زنــدگی مــیکنــد؛ بنــابراین ، تحلیــل شخصــیت قهرمانــان داســتان هــای صــادق هــدایت بــا توجــه بــه محیطــی کــه خــود او قهرمانــانش را در آن محــیط بــه تصــویر کشــیده اســت و بــا مبنــا قــرار دادن نظریــه مزلــو کـاری موجـه و مقـدور اسـت .
زینــب نــوروزی ، علیرضــا اســلام و محمدحســین کرمــی نیــز در مقالــه ای بــا عنــوان «بررسی شخصـیت بهـرام در هفـت پیکـر بـا توجـه بـه نظریـۀ مزلـو» کـه در شـمارة چهـارم مجلـۀ مــتن شناسـی ادب فارســی بـه چــاپ رســیده اسـت ، بــا تطبیـق دادن شخصــیت بهــرام در پـردازش نظــامی، بــا مؤلفــه هــای خودشــکوفایی مزلــو در هفــت پیکــر، بــه ایــن نتیجــه رســیده انــد کــه اســاس تفکــر نظــامی در ایــن داســتان ، کمــال ، تعــالی و خودشــکوفایی تـدریجی شخصـیت هـای داسـتان ، مخصوصـا بهـرام گـور در هـر دو بعـد مـادی و معنـوی است و این رویکرد نظامی گنجوی با نظریه مزلو کاملا سازگار است .