چکیده:
در میان کهـن الگوهای اساطیری ـ با وجود تمام پیچیدگی ها و گوناگونی ـ نوعی هم خوانی و نزدیکی در بن مایه های اصلی دیده می شود که بررسی تطبیقی این روایات را ممکن می کند. در میان این کهن الگوها، موضوع پرورش برخی از شخصیت های اساطیری توسط حیوانات و موجودات اسطوره ای، جای گاه و اهمیتی ویژه دارد. بررسی دقیق روایات اساطیری، مشخص می سازد که در آغاز، انسان و حیوانات با هم و چون هم می زیستند و چه بسا بسیاری از خدایان نخستین، سرشتی انسانی ـ حیوانی داشته اند. در این میان، در بسیاری از روایات، انسان ها و پرسوناژهای اسطوره ای، توسط برخی حیوانات برگزیده، پرورش یافته اند و در اثر همین پرورندگی، سرشت نیک یا بد آن حیوانات، در زندگی مادی پرورش یافتگان آن ها، ظهور و بروز کرده است. گستردگی این روایات تا به حدی است که تشابهات آن را از اساطیر شرق دور تا اسطوره های غربی شاهد هستیم. در این میان تکوین شخصیت افراد به واسطه تاثیر پردامنه حیوانات پراهمیت است.
موضوع مقاله حاضر اگرچه به شکل محدود، در کتاب هایی هم چون
«فرهنگ اساطیر یونان و رم» در ذیل مداخل «پاریس» و «روملوس»، «شاهنامه» در داستان فریدون و زال، «فرهنگ اساطیر یونانی» در داستان پرورش اسکندر و نظایر آن ها، بازتاب یافته و به نقش حیوانات در پرورش این شخصیت ها اشاره شده است، اما با احصایی که نگارنده بعمل آورد، اثری دیده نشد که به شکلی مستقل، جوانب مختلف پرورش شخصیت های اساطیری توسط حیوانات را در اساطیر ملل مختلف بررسی کند. پژوهـش حاضر، با درک چنین ضرورتی، در پی آن است تا با نگرشی تطبیقی، این روایات اسطوره ای را بررسی کند.
خلاصه ماشینی:
موضــوع مقالــۀ حاضــر اگرچــه بــه شــکل محــدود، در کتــاب هــايي هــم چــون «فرهنگ اساطير يونان و رم » در ذيل مـداخل «پـاريس » و «روملـوس »، «شـاهنامه » در داستان فريدون و زال ، «فرهنگ اساطير يونـاني» در داسـتان پـرورش اسـکندر و نظـاير آن ها، بازتاب يافته و به نقش حيوانات در پرورش اين شخصيت ها اشاره شده است ، اما بـا احصايي که نگارنده بعمل آورد، اثري ديده نشد که به شـکلي مسـتقل ، جوانـب مختلـف badr@pnu.
(همان ، ٧١) ٢ـ بن مايه هاي اصـلي در روايـات مربـوط بـه پـرورش شخصـيت هـاي اسطوره اي توسط حيوانات و موجودات اساطيري بن مايۀ پرورش انسان به دست حيوانات در اسـاطير بـه طـور کـل ، پيرامـون دو محور اصلي شکل گرفته است : عللي که سبب شده کودک يا نوجوان توسط حيوانات پرورش يابد.
(همان ، ٢٩) علاوه بر بن مايۀ طرد شدگي و نفرين زدگي، برخي از پرورش هـاي اسـاطيري بـه ماهيت رازآلود اعتقادي و حماسي شخصيت مربوط ميشـود و در بسـياري از مواقـع بـه آفرينش و تبار مشترک انسان / گياه / حيوان اشاره دارد؛ پرورش فريـدون و گـاو برمايـه (فردوسي، ١٣٧٨، ٤٠/١) اسکندر مقدوني و قوچ يا بز (ستاري، ١٣٨٠: ١٠٣) رومـوس و روملوس و ماده گرگ (گريمال ، ١٣٦٧، ٨٠٨/٢) پاريس و خرس (همـان ، ٦٨٢/٢) نيـاي ترکان و گرگ خاکستري و مواردي از اين قبيل ، تأکيدي هستند بـر تقـدس حيوانـات و درهم تنيدگي شخصيت اسطوره اي با چنين حيواناتي.
» (زرين کوب ، ١٣٦٧: ٣١٠) دامنۀ کهنْ الگوي پرورش شخصيّت هاي اسـاطيري توسّـط حيوانـات بـه همـين نسبت که در اساطير ايراني گسترده و پر بحث و نظر است در اساطير ساير ملل نيز بـا تفـاوت و تشابهاتي تکرار شده است .