چکیده:
مقاله حاضر پس از ارائه گزارشی مختصر در باب رویکردهای سنتی و معاصر به مساله نظم قرآن، با درپیش گرفتن روش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی رویکرد «میشل کویپرس»، قرآنپژوه بلژیکی معاصر خواهد پرداخت. وی با تکیه بر نظریه نظم متقارن که خود ریشه در بلاغت سامی دارد، به تحلیل بلاغی متن قرآن میپردازد. اندیشه نظم متقارن نشان خواهد داد که متن قرآن منسجم است و هر آیه درست همانجایی از متن که باید، قرار گرفته است. بنا به این نظریه، تکرارهای متن نه تنها عامل انسجامبخش آن هستند، بلکه کارکرد تفسیری نیز دارند. در این مقاله، نخست با معرفی مفاهیم نظری بلاغت سامی نشان خواهیم داد که بلاغت در این نظریه، «فنّ تالیف کلام» است و نه صرفا «فنّ تزیین کلام». پس از آن با ارائه نظم کامل سوره قارعه و با تمرکز بر تحلیل بلاغی کویپرس از مقطعی از سوره مائده، میزان کارآمدی این روش در اثبات انسجام متن قرآن و نیز کارکرد آن در تفسیر متن تبیین میشود. خواهیم دید که این روش هرگز یک هدف زیباییشناختی صرف ندارد و آنچنان که در ابتدای امر به نظر میرسد، انتزاعی نیست، بلکه با زبانشناسی متن قرابت بسیار دارد و شاخصهای تالیفی آن با ابزارهای انسجام در زبانشناسی نظاممند ـ نقشگرا به شکل معناداری همگرایی دارد.
خلاصه ماشینی:
"پس از آن با ارائه نظم کامل سوره قارعه و با تمرکز بر تحلیل بلاغی کویپرس از مقطعی از سوره مائده، میزان کارآمدی این روش در اثبات انسجام متن قرآن و نیز کارکرد آن در تفسیر متن تبیین میشود.
با این همه، از نظریه «بلاغت سامی» نخست تحت عنوان «بلاغت کتاب مقدس» (biblical rhetoric) یاد میشد، اما پس از آنکه در دهههای اخیر قابلیت انطباق آن علاوه بر کتاب مقدس، بر دیگر متون سامی نیز اثبات شد، با عنوان «بلاغت سامی» از سوی رونالد مینت، استاد تفسیر کتاب مقدس در دانشگاه گریگوری رم، نظریهپردازی شد و اصول و قواعد آن نظام یافت4 (کویپرس، The Semitic rhetoric in the Koran، 8).
در این بخش ابتدا نظم و انسجام سوره قارعه ارائه میشود و در ادامه، با طرح تحلیل بلاغی کویپرس از مقطعی از سوره مائده و سپس تحلیل و بررسی آن، میزان کارآمدی این روش در اثبات انسجام متن قرآن و کارکرد آن در تفسیر متن تبیین خواهد شد.
بدین ترتیب، ابتدا کاربست روش تحلیل بلاغی در اثبات انسجام یک سوره کوتاه قرآن و تعیین ساختار کلی آن نشان داده خواهد شد (کویپرس، Semitic Rhetoric as a Key، 7-9)، سپس با تمرکز بر تحلیل بلاغی کویپرس از بخشی از سوره مائده مشتمل بر آیات 15 تا 19، نظرگاه وی بهصورت مفصل معرفی و تبیین خواهد شد (همو، The Banquet، 144-152)."