چکیده:
مورخین جهت مرتبسازی وقایع از نظامهای گاهشماری رایج بهره میگرفتند تا به وقایع خود بعد زمانی بخشیده و به اصطلاح انها را تاریخگذاری کنند. الگوهای تاریخگذاری وقایع و انگیزههای پشت پرده انها مسئله تحقیق حاضر است. زمینۀ این تحقیق تاریخنگاری سلسلهای عصر صفوی است، که در آن میتوان سامانههای مرتبسازی وقایع را به دو دسته اصلی موضوعی و سالنگاری تقسیم کرد. نگاه ما به دنبال تحولاتی است که در این دورۀ تاریخی در شیوههای تاریخگذاری رخ داده است و تاریخهای موضوعی از منظر موضوع این تحقیق تغییری رانشان نمیدهند. پس تنها سالنگاری، که خود به سه شاخه فرعی (عصری، چرخهای، جلوسی) تقسیم میشود محل توجه خواهد بود. در تحلیل روشهای سالنگاری خواهیم دید که میتوان رابطۀ معناداری میان روشهای تاریخگذاری سالنامهای و مقام و موقعیت شاه در منظومۀ فکری جامعۀ صفوی یافت، یا مورد تایید قرار داد. همانطور که احتمالا حجم تاریخهای تولید شده در این عصر نیز تا حدی تابع همین عامل است: یعنی با مطلق شدن قدرت شاه، از تعداد و شاید نیاز به تاریخنگاری کاسته میشود و در عوض بر آثاری داستانی که به ستایش شاه میپردازند افزوده میشود. به این منظور ابتدا اصولی که مورخین صفوی برای مرتبسازی وقایع برگزیدهاند بررسی میشود. سپس به معرفی روشهای اصلی تاریخگذاری سالنگارانه در این دوره و توزیع تاریخی آنها پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
مقایسۀ نظام های تاریخ گذاری در متون تاریخی عصر صفوی زمان سالنامه ای ذکر ردیف نام منبع تألیف شاه زمان موضوعی هجری ترکی جلوسی ماه روز نوروز 1 فتوحات شاهی نیمۀ اول قرن ١٠ق اسماعیل اول * 2 حبیب السیر " " * 3 لب التواریخ " تهماسب * 4 تذکرة شاه تهماسب نیمۀ دوم قرن ١٠ق " * 5 تاریخ جهان آرا " " * ^ * 6 تکمله الاخبار " " ^ * 7 احسن التواریخ " " * 8 جواهرالاخبار " " * 9 خلاصه التواریخ " عباس اول ^ ^ * * 10 نقاوه الآثار نیمۀ اول قرن ١١ق " * 11 تاریخ عباسی " " * 12 روضه الصفویه " " * 13 افضل التواریخ " " ^ ^ * 14 عالم آرای عباسی " " ^ ^ * * 15 خلاصه السیر " شاه صفی ^ * * 16 تاریخ شاه صفی " " * ؟ 17 جهان آرای عباسی نیمۀ دوم قرن ١١ق عباس دوم * ^ 18 خلدبرین " " ^ * ^ * 19 قصص خاقانی " " * 20 وقایع السنین و الاعوام " شاه سلیمان * 21 دستور شهریاران نیمۀ اول قرن ١٢ق شاه سلطان حسین ^ ^ * * 22 تاریخ سلطانی " " ^ ^ * * جمع 8 13 10 7 7 * اولویت اول ^ اولویت دوم - در تـاریخ هـای عمـومی فقــط بخـش صـفویه مـوردنظر بــوده اسـت .