چکیده:
پژوهش پیش رو با روش توصیفی و تحلیلی نگاشته شده و ابن سینا، در تبیین معنای شقاوت حقیقی، آن را از سنخ الم و ضد سعادت دانسته و معتقد است که اگر الم و رنج، ابدی باشد شقاوت است. هم چنین ضمن تقسیم الم به چهار قسم؛ حسی، خیالی، وهمی و عقلی، خصوصیت سومی را به شقاوت اضافه کرده و آن را از سنخ الم ابدی عقلی دانسته است. او ضمن بیان عوامل متعدد سقوط در شقاوت همچون عدم رعایت عدالت (نظریه حد وسط) و حب دنیا و مانند آن، برای برون رفت از این مشکل دو شیوه را مطرح می نماید: یکی نقطه مقابل شقاوت یعنی روش های متعدد دست یابی به سعادت را بیان می کند، و دیگری راه هایی که نه سعادت در پی دارد نه شقاوت. او در پاسخ به این پرسش که آیا شقاوت مطلق و حقیقی در دنیا قابل حصول است یانه پاسخ می دهد که در دنیا قابل حصول نیست بلکه در آخرت حاصل می شود.
خلاصه ماشینی:
اما توجه به دو نکته ضروری است : نخسـت آنکـه ایـن مقالـه بـا روشـی / توصیفی- تحلیلی نگاشته شده و در آن تا حد امکان از نقد پرهیز شـده اسـت و دوم آنکه لازمۀ توفیق در تبیین این مسئله پاسخ شایسته به پرسش های ذیل است : ابن سینا شقاوت را چگونه تعریف میکند؟ کدام دسته از انسان ها جـزء اشـقیا قرار میگیرند و تحلیل ایشان چیسـت ؟ عوامـل سـقوط در شـقاوت از منظـر او چیست ؟ او چه راه هایی برای برون رفت از شقاوت پیشنهاد کرده است ؟ از دیدگاه ابن سینا آیا شقاوت حقیقی در دنیا قابل وصول است یا نه ؟ بنابراین ، در این مقاله ، به این مباحث پرداخته میشود: ١.
بررسی ابن سینا، در الهیات دانشنامۀ علائی، در بیان معنای درد و ألـم ، آن را نقطـۀ مقابـل خوشی و لذت و به معنای ادراک امور ناشایست : اندریافت نا اندر خور، دانسـته است که میتوان در مفهوم «نا اندر خور» مفهوم بدی و شر را هم پیـدا کـرد کـه نشانۀ نزدیکی معنای ألم و شقاوت میباشد.
(ابـن سـینا، ١٤٠٤: ٤٢٧-٤٢٨؛ همو، ١٣٧٩: ٦٨٩-٦٩٠؛ همو، ١٣٦٣: ١١٣-١١٤) با تأمل بیشتر در آثار ابن سینا، میتوان از جنبۀ نظری برای دسته ای کـه دچـار شقاوت میباشند تمایز دیگری را نیز مشاهده کرد.
همچنین ، ابن سینا بر ایـن بـاور اسـت کـه شقاوت حقیقی در دنیا قابل حصول نیسـت ، بلکـه جایگـاه شـقاوت حقیقـی دار آخرت است .