چکیده:
چکیده: رابطه شرایط تاریخی، متن و خواننده به دلایل متعدد دچار پیچیدگی است. این پیچیدگی اجازه نمی دهد فرد در مواجهه با متن آن را به راحتی خوانده و فهم کند. یکی از عوامل تاثیر گذار در این پیچیدگی، مساله چرخش های گفتمانی درفرایند تاریخی است. در این مقاله با تحلیل روایت های قیام شیخ محمد خیابانی در صدد هستیم تا تاثیرچرخش گفتمانی را از خیزش در سال1299 تا سقوط سلسله پهلوی در قالب دو خوانش مسلط گفتمان ملی مشروطه خواه(آذربایجان محور، ایران محور، قیام محور) وگفتمان ملی باستان گرا(ایران محور) با استفاده از روش تحلیل انتقادی روایت و گفتمان مورد تبیین و تحلیل قرار دهیم. حاصل سخن این که، چرخش گفتمانی اجازه درک و فهم وقایع اتفاقیه را آن گونه که اتفاق افتاده اند، نمی دهند و موجب تولید خوانش های متعدد، متفاوت و متعارض از یک واقعه می شود. قیام خیابانی، در این روایت ها، از قیامی برای آزادیخواهی و دموکراسی تا هویت جویی و تجزیه طلبی، از ایران دوستی تا وابستگی به عوامل بیگانه به قصد تجزیه کشور، خوانش شده است. شخصیت ارائه شده در خوانش/روایت ها از خیابانی و دوستان ویارانش نیز متفاوت بوده و از خودخواهی و قدرت طلبی تا مردم دوستی و ظلم و استبداد و استعمار ستیزی در نوسان بود. واژه های کلیدی: «شیخ محمد خیابانی»، «آذربایجان»، «مشروطه»، «چرخش گفتمانی»، «قیام خیابانی»
خلاصه ماشینی:
در این مقاله با تحلیل روایت های قیام شیخ محمـد خیابـانی درصـدد هسـتیم تـا تـأثیر چـرخش گفتمانی را از خیزش در سال ١٢٩٩ تا سقوط سلسـله پهلـوی در قالـب دو خوانشی مسلط گفتمان ملیی مشروطه خواه (آذربایجان محور، ایـران محـور، قیام محور) و گفتمان ملـی باسـتان گـرا (ایـران محـور) بـا اسـتفاده از روش تحلیل انتقادی روایت و گفتمان مورد تبیین و تحلیل قـرار دهـیم .
١ـ گفتمان ملیی مشروطه خواه بیشترین روایت از نظر کمّیـت و کیفیـت مربـوط بـه خـوانش هـای ایـن گفتمـان اسـت کـه روایـت هـای خـود را در قالـب نظـم و نثـر، تـاریخ نگـاری محـور، خـاطره نگـاری محـور و روزنامه نگاری محور ارائه داده است .
ب ) خوانش /روایت کتاب شرح حال و اقدامات شیخ محمد خیابانی بـه قلـم چند نفر از دوستان و آشنایان او این کتاب کم حجم اما تأثیرگذار به همت حسین کاظم زاده ایرانشهر در برلین چاپ و منتشر شده و حاوی چند روایت با خوانش ملیی مشروطه خواه به شرح زیر است : خوانش /روایت حاج محمدعلی بادامچی بادامچی از یاران ، هم مسلکان و هم سنگران خیابانی در طول قیام بوده و هیچ گـاه از خیابـانی جدا نشد.
وی از فعالان حزب دموکرات و هم مسلک خیابـانی روابـط بـین گفتمـان حـاکم بـوده تولیـد شـده اسـت ، دسـته دوم در بسـتر گفتمـانی کـاملاً در شعبه خراسان و تهران بود و هرچند از نظر گرایش هـای سیاسـی بـا وثـوق الدولـه بـر سـری هژمون شدة ملیی ایران گرایی باستان محور خوانش شـده اسـت .