چکیده:
یکی از عرصههای تجلی روابط خویشاوندی زبان، ادبیات عامه و به ویژه ضربالمثلها هستند. پژوهش حاضر به بررسی انعکاس روابط خویشاوندی در ضربالمثلهای فارسی میپردازد. به این منظور، ضربالمثلهایی انتخاب شدند که در آنها واژههایی برای ارجاع به خویشاوندان بهکار رفته است. ضربالمثلهای منتخب از فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی استخراج شدند و ضربالمثلهای مربوط به زبانها و گویشهای غیرفارسی از آن حذف شدند. درنهایت 3232 ضربالمثل فارسی مرتبط با روابط خویشاوندی به دست آمد. ضربالمثلها نخست براساس روابط خویشاوندی آنها دستهبندی شدند. سپس خویشاوندان بر اساس نوع خویشاوندی (نسبی، سببی یا ناتنی) و درجۀ خویشاوندی (درجه یک، درجه دو، درجه سه و خویشاوند دور) طبقهبندی و مقایسه شدند. جنس، نسل و فرود خویشاوندان، جنس «خود» و نوع خانواده نیز در نظر گرفته شدند و مبنای مقایسۀ خویشاوندان در ضربالمثلها قرار گرفتند. ضربالمثلهای مربوط به زن (در مقام همسر) بیشتر از همۀ خویشاوندان دیگر است؛ درحالیکه ضربالمثلهای مربوط به خویشاوندی نسبی بسیار بیش از خویشاوندی سببی و ناتنی است. پس از زن، پدر در جایگاه دوم قرار دارد و فرزند در جایگاه سوم. خویشاوندان مؤنث بیش از خویشاوندان مذکر در ضربالمثلها آمدهاند؛ اما در عین حال فراوانی ضربالمثلهای مربوط به مردان خویشاوند بیش از زنان خویشاوند است.
The representation of kinship relationships in Persian proverbs has been studied in this research. Method of the research is descriptive-analytic and during that some proverbs were extracted from the Great Dictionary of Persian Proverbs and those proverbs which were from non-Persian languages and dialects were deleted. Finally، 3332 Persian proverbs relevant to kinship relationships have been received. The proverbs were firstly classified based on kinship mentioned on them and abundance of the proverbs of each kinship received. Then based on Murdock Theory، kinfolks were classified and compared according to the kind of kinship، marriage kinship، blood or half-blood kinship، the degree of kinship، first، second and third degree and far kinship. Gender، generation and decent of kinfolk، gender of self and kind of family were also considered and were set as the basis for comparison of the mentioned kinship in the proverbs. Those proverbs related to the woman (as the wife) are more than the other kinfolks، while those proverbs related to marriage kinship are more than blood and half-blood kinship. After the woman، father has the second place and the child has the third one. Female kinfolks were mentioned more than male kinfolks in the proverbs، but at the same time، the abundance of those proverbs relevant to men kinfolks are more than women kinfolks.
خلاصه ماشینی:
"جدول شمارة ١: دسته بندی خویشاوندان براساس نوع و درجه و واژه های مربوط به هر رابطۀ خویشاوندی نوع خویشاوندی درجۀ خویشاوندی خویشاوند واژه های به کار رفته برای ارجاع به خویشاوند مربوط نسبی درجه یک پدر پدر، بابا، آقا، بابو، باب ، اب مادر مادر، ننه ، ماما، مامان ، ننو، ام ، بیبی برادر برادر، برار، کاکا، کاکو، داداش ، خان داداش ، آقاداداش ، آق داداش ، آداداش ، داش ، اخوت ، اخوان خواهر خواهر، خوار، آبجی، خان باجی، خانم باجی پسر پسر، کر، کلاه به سر، کلاه سرک، پور دختر دختر، دخت ، مقنعه سرک، مخمل به سر، کلیته به سر بچه فرزند، بچه ، اولاد، ولد، طفل ، کودک، زاده ، پرورده ، دردانه والدین والدین درجه دو پدربزرگ پدربزرگ ، جد، نیا مادربزرگ ننه بزرگ عمو عمو، خان عمو، آقاعمو، حاج عمو دایی دایی، خالو، خال ، خان دایی، آقادایی عمه عمه ، عمه خانم خاله خاله ، خاله خانم ، خاله خاتون نوه نوه ، دخترزاده ، بچه زا، نواده برادرزاده برادرزاده خواهرزاده خواهرزاده درجه سه پسرعمو پسرعمو دخترعمو دخترعمو عموزاده عموزاده پسردایی - دختردایی - پسرعمه - دخترعمه - پسرخاله پسرخاله دخترخاله دخترخاله خاله زاده خاله زاده ، خاله زا نتیجه نتیجه دور نبیره نبیره ، نواسه سببی درجه یک شوهر شوهر، شو، شوی، مرد، آقا زن زن ، خانم ، عیال ، خاتون ، بیبی، کدبانو، جفت ، عقدی، صیغه ای همسر همسر درجه دو داماد داماد عروس عروس ، زن پسر پدرشوهر پدرشوهر مادرشوهر مادرشوهر، خشو پدرزن پدرزن مادرزن مادرزن برادرشوهر برادرشوهر خواهرشوهر خواهرشوهر، خارسو، خواهرشوی برادرزن - خواهرزن خواهرزن زن برادر زن برادر شوهرخواهر - هوو هوو و وسنی درجه سه باجناق باجناغ (باجناق )، هم داماد، هم ریش جاری جاری، یاری، یادو ناتنی ناپدری ناپدری، شوهرننه ، پدراندر نامادری نامادری، مادراندر، زن بابا، زن پدر ناپسری ناپسری، پسراندر نادختری - نابرادری برادرخوانده ناخواهری خواهرخوانده بچۀ هوو هووزاده بچۀ شوهر پیزاده علاوه بر سه دسته ای که در جدول شمارة (١) مشاهده میشود، دو دستۀ دیگر نیز از داده ها استخراج شدند."