چکیده:
زمینه: در کلیه دانشکده های پزشکی جهان، مبحث فتق های شکمی یکی از مهم ترین بخش های کتابهای کالبد شناسی و جراحی است، زیرا هر ساله چند صد هزار نفر در معرض این نوع جراحی قرار می گیرند و جراحی فتق های جدار قدامی شکم جزو عمل های روتین بیمارستانهای عمومی محسوب می شود، معالجه کامل این بیماران وابسته به شناخت کامل مبانی تشریحی و مهارت های جراحی است. ابن سینا در کتاب مشهور قانون، در این زمینه مباحث گسترده ای را به رشته تحریر در آورده است، لذا هدف اصلی این مقاله بررسی دیدگاه ابن سینا در موضوع فتق های جدار قدامی شکم و مقایسه آن با منابع پزشکی جدید است. روش و ابزار: طی یک بررسی کتابخانه ای مطالب مربوط به مبحث فتق های ناحیه جدار قدامی شکم از نسخه های عربی معتبر کتاب قانون و نسخه های الکترونیک موجود در سایت اینترنتی معاونت تحقیقات و فنآوری وزارت بهداشت را انتخاب نموده و مبانی کالبد شناسی، جراحی، آسیب شناسی، نشانه شناسی مندرج در این منابع را با منابع پزشکی عصر جدید، مقایسه و مورد بحث قرار داده ایم. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان می دهد که در کتاب قانون اصول تشریحی، جراحی، آسیب شناسی، نشانه شناسی، داروشناسی فتق، به صورت موشکافانه مورد بررسی قرار گرفته و در آن کتاب، لایه های پوشاننده شکم، عضلات شکم، صفاق جداری و احشائی و رابطه صفاق با غلاف پوششی کیسه بیضه، چادر بزرگ، مجرای مغبنی و سوراخ عمقی آن، انواع فتق نافی و مغبنی، آب آوردن کیسه بیضه، تشخیص افتراقی انواع فتق و روشهای درمانی آنها مورد بحث و برسی قرار گرفته است. بحث و نتیجه گیری: مقایسه یافته های حاصل از این مطالعه با نتایج پژوهش های عصر حاضر نشان می دهد که ابن سینا در مورد فتق های جدار قدامی شکم، همانند کالبد شناسان و جراحان عصر حاضر به اصول و مبانی تشریحی فتق مانند: پوشش شکم، عضلات و صفاق و غشا ها و پرده های (فاسیاها) جدار قدامی شکم توجه کامل داشته و در کتاب قانون برای اولین بار به سوراخ های عمقی مجرای مغبنی اشاره نموده و آنرا ثقبان ضیقان (دو سوراخ تنگ) نامیده است و در مورد ارتباط چادر بزرگ با فتق نافی، و انواع فتق های مغبنی، فتق نافی و فتق کیسه بیضه و رابطه آب آوردن کیسه بیضه ها با غلاف پوششی آن ها و نیز رابطه پوشش غلافی با صفاق شکمی، آن چنان بحث نموده است که حتی بعد از گذشت بیش از یک هزار سال، اصول تشریحی و جراحی آن با منابع معتبر پزشکی عصر حاضر انطباق دارد.
خلاصه ماشینی:
"fossa) نامیده میشوند}، امتداد این دو لایه{بدرون کیسه بیضه} تبدیل به کیسه{صفاقی} بیضهها {پوشش غلافی tunica vaginalis} میگردد، چادر بزرگ تا ناحیه شرمگاهی امتداد دارد، این مطلب اگرچه به ظاهر ساده بنظر میرسد اما یکی از شگفتیهای تاریخ طب میباشد، زیرا در مقالات فتق شناسی نوشته شده است که ظرائف مجرای مغبنی و دقایق این نوع فتق در طی قرون هجدهم و نوزدهم توسط کالبدشناسانی نظیر پوت، ریشت،کمپر، اسکارپا، مورتون، ژیمبرنات، کوپر، کولز، هسلباخ، هانتر به تدریج شناخته شده است و لذا هر بخش از این مجرا به نام یکی از آنها موسوم گردیده است که کالبد شناسان و جراحان با این اسامی آشنایی کامل دارند (22)، اما تمام کالبد شناسان و جراحان امروزی بخوبی میدانند که در صفاق جداری ناحیه مغبنی حفره تنگ و کوچکی وجود دارد که تنها اثر باقی مانده از فرایند نزول بیضهها است که خلاصه و عصاره آن از کتابهای جنین شناسی عصر حاضر بدین صورت آمده است که در هنگام نزول بیضهها، صفاق نیز با آن امتداد یافنه و بخشی از صفاق، موسوم به زائده غلافی (process v) را ایجاد میکند که به صورت کیسهای بیضه را دربر گرفته و سرانجام پوشش غلافی بیضه را بوجود میآورد و در نهایت ارتباط زائده غلافی با بیضه محو شده و فقط اثر آن به صورت همان حفره تنگ نام برده شده در ناحیه مغبنی باقی میماند که آن را حفره مغبنی خارجی میگویند و در جلوی این حفره پرده عرضی و در جلوی آن سوراخ عمقی مجرای مغبنی واقع شده است (23) و در کتاب گری نیز آمده است که: صفاق در هر طرف از پشت مجرای مغبنی و سوراخ عمقی آن که عبور میکند به ترتیب حفرههای صفاقی مغبنی داخلی و مغبنی خارجی را ایجاد میکند، معمولا حفره صفاقی خارجی کمی به درون سوراخ عمقی نفوذ کرده و محل سوراخ عمقی مغبنی مشخصتر میشود، لذا مطلب بسیار واضح است و هر پزشک یا کالبد شناس منصفی که اطلاعات کافی از جنین شناسی و کالبد شناسی ناحیه مغبنی داشته باشد به نکته مورد اشاره ابن سینا پی برده و سوراخ عمقی مغبنی و مجرای مغبنی را درک میکند، اما مشخص نیست که به چه دلیل مورخین داخلی و خارجی به این کشف مهم کالبدشناسی توجه نکردهاند و کشف آنرا به کالبدشناسان قرون اخیر اروپا منسوب میکنند، زیرا مسلم است که ابن سینا با توجه به مشاهده دو سوراخ تنگ و کوچک در ناحیه مغبنی سمت راست و چپ آن را به زبان عربی بیان کرده و چون سوراخ به عربی (ثقبه) و تنگ ( ضیق) میباشد جمع هر دو را (ثقبان ضییقان) نوشته است، لذا اگر اسم سوراخ مغبنی عمقی را به زبان انگلیسی (deeping."