چکیده:
ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑﺮرﺳﻲ وﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﺄوﻳﻞ از دﻳﺪﮔﺎه اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و آﻳﺖ اﷲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ اﺳـﺖ .در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺄوﻳـﻞ و ﻣﻌﻨﺎی آن دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ آن، ﻻزم دﻳﺪﻳﻢ ﻧﻈﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و آﻳﺖ اﷲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ را در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ. واژه ﺗﺄوﻳﻞ ﻫﻔﺪه ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧـﻲ ﻣـﻮارد، ﺑـﻪ ﺗﺄوﻳـﻞ آﻳﺎت ﻗﺮآن اﺷﺎره دارد. اﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮآن از ﺗﺄوﻳﻞ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺗﺄوﻳﻞ آﻳﺎت ﻗﺮآن و ﺗﻔﺎوت آن ﺑـﺎ ﺗﻔﺴـﻴﺮ در ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻤﺎ ﮔﺸﻮده ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و آﻳﺖ اﷲ ﻣﻌﺮﻓﺖ، ﻫﺮدو ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ، ﺗﺄوﻳﻞ ﺑﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ، ﺗĤوﻳﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ در ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺄوﻳﻞ ﻗـﺮآن، ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﻫـﺎ و ﺗﻔـﺎوت ﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دارﻧﺪ. اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ آﻧﻬﺎ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ، ﻫﺮ دو ﺗﺄوﻳﻞ را، ﺑﺎﻃﻦ ﻛﻼم ﺧﺪا ﻣﻲ داﻧﻨﺪ ﻧـﻪ ﻣﺼـﺪاق آن، ﺑـااﻳﻦ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﺼﺪاق ﻋﻤﻠﻲ آﻧﻬﺎ در ﺗﺄوﻳﻞ، ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ
The present paper studies and compares the views of Ibn Arabi and Ayatollah Ma'refat about esoteric commentary. There are different views about esoteric commentary and its meaning، so it seems necessary to study the views of Ibn Arabi and Ayatollah Ma'refat in this regard، due to different esoteric commentaries. The term "esoteric commentary" is used seventeen times in the Quran، some of which refer to the esoteric commentary of Quranic verses. The usage has made some scholars to propose a course entitled "esoteric commentary" of Quranic verses and elaborate on its differences with commentary. Generally speaking، Ibn Arabi and Ayatollah Ma'refat believe that there is a difference between esoteric commentary and commentary and Quranic verses have not only commentary but also esoteric commentary. There are، however، some differences and similarities between their views on how to provide esoteric commentary of the Quran. The main similarity is that both regard esoteric commentary as the hidden meaning of God's speech، not its instances. Their differences، however، have made their practical instance in esoteric commentary very different.
خلاصه ماشینی:
البته در این تحقیق مجال پرداختن به همه این سوالات نیست و ما در اینجا ضمن بیان اجمالی دیدگاه لغویان، درباره تأویل و کاربرد های تأویل در قرآن، نظر ابن عربی و آیت الله معرفت را در این باره بیان می کنیم و درپی پاسخ به این سوال هستیم که این دو اندیشمند اسلامی چه معنایی را برای فرآیند تأویل برگزیده اند؟ دیگر اینکه چه تفاوت ها و شباهت هایی بین آن دو وجود دارد؟ تأویل در کتب لغت: 1-تاویل در معنی تفسیر بیان غیر واضح(که قدیمی ترین لغت نامه-العین- به این معنی اشاره دارد) (رک : فراهیدی،خلیل بن احمد، 1409) 2-سرانجام و عاقبت( یا رجوع به اصل و سرانجام یک چیز،این معنا برگرفته از ریشه آن است)( رک: ابن فارس،1404/ ازهری ، ابومنصور، بی تا) 3-برگرداندن آن از معنی ظاهری به معنی باطنی(بحث ظاهر و باطن را در معنی تاویل از میان لغویون ابتدا طریحی مطرح کرده است و در کتب متقدم اشاره ای بدان نشده)( رک: طریحی، فخرالدین، 1375) کاربرد تأویل در قرآن: در قرآن کریم این واژه هفده بار ذکر شده است: از جمله در آیات 7 آل عمران، 53 اعراف، 59نساء و...
( معرفت،1412،ج3،ص28) - معنای اصطلاحی: ایشان در ابتدا چهار معنی برای تاویل بیان می کند ، سه تای اول در معنای تاویلات به کار رفته در قرآن است اما، مورد آخر معنی تاویل در روایات است: الف)توجیه لفظ یا عمل متشابه ،به گونه ای که مورد پذیرش عقل ونقل باشد: مثلا در آیه 7 آل عمران خداوند می فرماید: کسانی که در قلب هایشان انحرافی وجود دارد، مبهمات و متشابهات قرآن را برمی گزینند تا بدین وسیله به فتنه جویی و تأویل آنها بپردازند:" مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ" ب) تأویل همچنین در معنی تعبیر خواب در قرآن آمده، این معنا هشت بار در آیات مختلف سوره یوسف به کار رفته است.