چکیده:
مهمترین اقدام دولت صفویه گسترش و رسمی کردن تشیع در ایران بود که نه تنها موقعیت دولت صفویه را تحکیم کرد بلکه علیرغم مواجه با مشکلات و موانع زیاد نقش مهمی در شکل گیری هویت ملی ایرانیداشته است ولی تنها عامل نبود بلکه عوامل مهمی دیگری نیز که مهمترین آنها زبان فارسی ، نام ایران، سبک لباس پوشیدن و آرایش چهره در شکل گیری این هویت نقش داشتند و در نهایت منجر به ظهور یکهویت پایدار برای ملتی شد که نسبت به کشور خود علاقه و تعصب داشتند.این پژوهش با بررسی نقش عوامل فوق الذکر به این سوال پاسخ خواهد داد که مهمترین مولفه های شکل دهنده هویت ملی ایرانی در دوره صفوی چه بودند و مردم ایران تا چه اندازه حس ملی گرایی و وطن پرستی داشتند.
خلاصه ماشینی:
"شاردن می نویسد: " اعراب و ترکان(عثمانی ها)، ایرانیان را عجم و ایران را عجمستان می نامند" (شاردن،1350: 15) در کتب تاریخی در مواردی به جای ایران از واژه هایی مانند دیار عجم استفاده می شود (واله قزوینی اصفهانی،1382 : 53 و قمی،1383 : ج2، 564)واژه عجم به صورت ملک عجم و بلاد عجم در نامه های شاه عباس به سلطان مراد سوم دیده هم می شود(نوایی،1367: ج2، 90 و91) در نامه های سلاطین عثمانی، واژه دیار عجم به کار برده شد(نوایی،1368: 285) در تاریخ عثمان پاشا هم واژه های دیار عجم، شاه عجم و خاک عجم آمده است (ابن عبدالله،1387ا:45و 114) علاوه بر عجم نام پارس هم رایج بود (همان: 13 ؛دلاواله،همان:485 ) البته به نظر می رسد واژه اخیر فقط در بین اروپایی ها رواج داشت.
در مورد زبان فارسی باید گفت هرچند از زمان سقوط خلافت عباسی زبان فارسی فرصت مناسبی برای ابراز وجود پیدا کرده بود و مسلم شده بود که زبان فارسی ماندگار خواهد شد ولی با چالش های زیادی مواجه بود که مهمترین آنها روند روبه گسترش زبان ترکی بود و هر چند با روی کار آمدن صفوی ، روند گسترش زبان ترکی متوقف نشد ولی اتحاد ایران و استفاده از زبان فارسی به عنوان تنها زبان اداری ، مخصوصا در زمینه مکاتبات اداری، جایگاه زبان فارسی را در ایران تثبیت کرد و در کنار نام ایران که در این دوره بر سایر نام های رقیب غلبه کرد به یک مولفه هویت ساز تبدیل شد."